Sport na Kaszubach

Sport na Kaszubach po 1945 r. rozwijał się jako część ruchu ogólnopolskiego. Miał także swoją regionalną specyfikę, wynikającą z warunków przyrodniczych regionu, głównie obecności jezior, rzek, Bałtyku oraz gór.

W pierwszych latach powojennych nowotworzone organizacje sportowe częściowo nawiązywały do tradycji działalności polskich organizacji sportowych funkcjonujących w państwie niemieckim do 1945 r. oraz do polskiej tradycji międzywojennej. Kluby i sekcje sportowe w miastach i we wsiach zakładali zarówno przesiedleńcy przybyli na Kaszuby i Pomorze, jak i ludność miejscowa, która tu pozostała.

Na obszarze byłego województwa gdańskiego już w 1946 r. zakładano zrzeszenia sportowe, Ludowe Zespoły Sportowe (LZS), głównie w małych miejscowościach i we wsiach, w których zachowała się tradycja działalności przedwojennego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Lata 50. i 60. XX w. to okres rozwoju terenowych ośrodków, spartakiad i masowych imprez sportowych. W 1969 r. powstał WLKS Neptun, o zasięgu wojewódzkim, który poprzez terenowe ośrodki szkoleniowe docierał do wsi i małych miast. W latach 70. XX w. zaktywizowały się koła LZS m.in. w Bytowie, Człuchowie i Pucku. Po kryzysie organizacyjnym przełomu lat 80. i 90. XX w. nastąpił okres odbudowy LZSów, co z czasem zaowocowało sportowymi sukcesami wychowanków – wielu reprezentowało Polskę na Igrzyskach Olimpijskich, Mistrzostwach Świata, Mistrzostwach Europy i Polski. LSZy, oprócz funkcji sportowej, spełniają także funkcję wychowawczą, patriotyczną i integrującą lokalne społeczności. Stąd wiele imprez sportowych towarzyszy obchodom świąt państwowych i wydarzeń istotnych dla kraju/regionu np. Biegi Rodła i Niepodległości w Borzytuchomiu, Ogólnopolskie Biegi Mazurka Dąbrowskiego w Muzeum Hymnu w Będominie, Biegi Pamięci koło Stutthoffu.

Na Pomorzu najpopularniejszą dyscypliną sportową w LZS jest i była piłka nożna. Wiele klubów piłkarskich posiada długoletnie tradycje, wpisując się w krajobraz sportowy i kulturowy regionu, m.in. powstały w 1921 r. w Wejherowie WKS „Gryf” (pierwotnie „Kaszubia”), najstarszy istniejący polski klub sportowy w województwie pomorskim, GKS Cartusia 1923 Kartuzy, założony w 1923 r. pod nazwą „Cartusia” wraz z przyznaniem Kartuzom praw miejskich i nadaniem herbu. Miejski Klub Sportowy (MKS) „Chojniczanka 1930” Chojnice, (1930), MKS „Orlęta” Reda (1935), Międzyzakładowy KS Czarni Słupsk (pierwotna nazwa KKS Ognisko Słupsk), działający w latach 1945-1988/2005. W 1988 r. klub został przejęty przez Gryf Słupsk, klub piłkarski z siedzibą w Słupsku, założony w 1946 r. W 2005 r. MZKS Czarni Słupsk rozwiązano. Lęborski Klub Sportowy Pogoń Lębork (1945), Kaszubia Kościerzyna powołana w 1946 r. w Kościerzynie, MKS Bytovia Bytów (1946), MKS Jantar Ustka (1946), KS Wierzyca Pelplin  (1956), KS Radunia Stężyca (1982). W Gdańsku i Gdyni działa kilka klubów piłkarskich. Najstarszym pol. klubem piłkarskim w Gdańsku jest Gdański Klub Sportowy „Gedania 1922”, założony w 1922 r. (zarejestrowany pod nazwą Sportklub Gedania e.V., pol. KS Gedania). Działalność sportowa wielosekcyjnego KS Gedania spełniała istotną rolę społeczno-polityczną i tożsamościowo twórczą dla środowiska Polonii Gd. w WMG. Po zajęciu Gdańska przez nazistów większość zawodników klubu trafiła do obozów koncentracyjnych, 75 osób zostało zabitych. Reaktywowany w 1945 r. klub liczył kilkanaście sekcji, w których trenowali wybitni sportowcy, m.in. Zygmunt Chychła (1926-2009), gdańszczanin, bokser wagi półśredniej i złoty medalista olimpijski (Helsinki, 1952), honorowy obywatel Gd. i patron jednego z tramwajów w Gd. Od 2010 r. w Gdańsku organizowany jest Międzynarodowy Turniej Bokserski im. Zygmunta Chychły. Z pomorskim boksem związani byli ponadto utytułowani pięściarze: Aleksy Antkiewicz, pierwszy powojenny medalista olimpijski, zwany „Bombardierem z Wybrzeża”, olimpijczycy: Henryk Dampc, Hubert Skrzypczak i Kazimierz Adach; Dariusz Michalczewski, Iwona Guzowska. Z Gedanią związane były początki piłkarskiej kariery reprezentantów Polski, m.in. Romana Korynta (1929-2018) i Rafała Murawskiego (1981 – ).

7.08.1945 r. zarejestrowano w Gdańsku wielosekcyjny Klub Sportowy Biura Odbudowy Portów, od 1946 r. pod nazwą KS Lechia Gdańsk. Wychowankami klubu byli piłkarze, reprezentanci Polski, m. in. Zdzisław Puszkarz, Jarosław Bieniuk, Przemysław Frankowski, Sebastian Mila, Grzegorz Szamotulski, Sławomir Wojciechowski. W latach 1988-2002 działał klub piłkarski Lechia/Polonia Gdańsk, powstały w wyniku połączenia II-ligowej Polonii Gdańsk oraz III-ligowej Lechii Gdańsk. W Gdyni długoletnie tradycje futbolu rozwija Morski Związkowy Klub Sportowy Arka Gdynia, kontynuator tradycji sportowych powstałych w 1929 r. KS Gdynia i w 1934 r. K.S. Kotwica, przekształconych w 1960 r. w RKS Arka. Arka Gdynia jest dwukrotnym zdobywcą Pucharu Polski (1979 i 2017), dwukrotnym zdobywcą Superpucharu Polski (2017 i 2018), uczestnikiem Pucharu Zdobywców Pucharów (1979/1980) i eliminacji Ligi Europy (2017/2018) oraz finalistą Pucharu Polski w sezonie 2017/2018 i 2020/2021. Z Arką Gdynia związani byli Andrzej Szarmach i Janusz Kupcewicz.

Od 1930 r. w Gdyni działa także Stowarzyszenie Klub Sportowy Bałtyk Gdynia (pierwotnie KS Bałtyk), w latach 1975-2008 aktywny był Robotniczy Klub sportowy Orkan Gdynia. W rozgrywkach prowadzonych w 2022 r. przez Pomorski Związek Piłki Nożnej uczestniczy ponad 300 zespołów (juniorskich i seniorskich), w ligach gminnych i powiatowych ok. 200, w tym większość juniorskich.

Od 1936 r. w wielosekcyjnym Wojskowym Klubie Sportowym Flota Gdynia flota trenują sportowcy w dyscyplinach: kolarstwo, lekkoatletyka i strzelectwo. W Sopocie w 1946 r. powstało Ogniwo Sopot, a jego piłkarska sekcja funkcjonowała do 1994 r., choć bardziej znana jest utytułowana sekcja rugby, założona w 1966 r. MKS Ogniwo Sopot – wielokrotny mistrz i wicemistrz Polski. W innych miejscowościach Pomorza także aktywne są kluby rugby, m.in. Rugby Club Lechia Gdańsk (1956), wielokrotne mistrzynie Polski Klub Biało-Zielone Ladies Gdańsk (założony w 2009 r. jako sekcja Klubu Lechia, od 2014 r. oddzielny klub), Rugby Club Arka Gdynia (w latach 1972-1980 drużyna Bałtyku Gdynia, która przejęła sekcję rugby od Spójni Gdańsk, od 1996 r. jako samodzielna sekcja), Rugby Czarni Pruszcz Gdański (2009), Rugby Club Arka Rumia (2004). W Chojnicach od 2003 r. działa Uczniowski Klub Sportowy „Rugby Tur Chojnice”, który specjalizuje się w olimpijskiej 7-osobowej odmianie tej gry.

Szeroko rozpowszechnione na Kaszubach są biegi, zarówno amatorskie, jak i profesjonalne. Pomorskie kluby lekkoatletyczne reprezentują utytułowani biegacze i biegaczki, m.in. Angelika Cichocka i Patryk Dobek. Sukcesy odnoszą pomorskie tyczkarki – Monika Pyrek i Anna Rogowska.

Dużą popularnością na Kaszubach cieszą się imprezy biegowe, z których największe to „Kaszuby Biegają” (KB), organizowane przez Kaszubskie Stowarzyszenie Kultury Fizycznej w Żukowie, Festiwal Biegów Polski Północnej, organizowany cyklicznie od 2017 r. Kaszubskie Stowarzyszenie Kultury Fizycznej organizuje także Biegowe Grand Prix Kaszub.

Cieszącą się dużą popularnością imprezą biegową na Kaszubach jest parkrun, zainicjowany w Polsce w 2011 r. przez Fundację parkrun Polska z Gdyni. Parkrun odbywa się na dystansie 5 km z pomiarem czasu, w oparciu o zasadę cykliczności i bezpłatnego udziału biegaczy w Gdyni, Gdańsku, Rumi, Wejherowie, Kościerzynie i Charzykowach.

Od 2013 r. bieganie i aktywny wypoczynek promuje także Radio Gdańsk, które zainaugurowało akcję „Pomorze Biega”, w 2014 r. poszerzoną o biegi charytatywne w ramach akcji Pomorze Biega i Pomaga, m.in. zaBIEGANI na WIOSNĘ – Charytatywny Wirtualny Bieg z okazji pierwszego dnia wiosny.

Wiele imprez biegowych odbywa się na Nordzie, m.in. od 2016 r. Maraton Północy „Bieg Czterech Latarni”, którego celem jest promocja aktywnego wypoczynku na terenie gmin Hel, Jastarnia i Władysławowo, Maratońskie Sztafety Północy 2-osobowe (Hel-Kuźnica, Kuźnica-Rozewie), Maratońskie Sztafety Północy 4-osobowe (Hel-Jurata, Jurata-Kuźnica, Kuźnica-Władysławowo, Władysławowo-Rozewie), Półmaraton Północy Nordfic Walking (Kuźnica-Rozewie), Pielgrzymi Półmaraton o Memoriał Jana Pawła II (Władysławowo), Bieg Bohaterów Kaszubskich we Władysławowie, upamiętniający mieszkańców Wielkiej Wsi i żołnierzy rozstrzelanych przez nazistów we wrześniu 1939 r.

W Trójmieście jedną z najpopularniejszych i największych imprez biegowych jest Bieg Westerplatte (w latach 1962-2006 Bieg Uliczny Szlakiem Obrońców Wybrzeża ’39), organizowany od 1962 r. z inicjatywy dziennikarza sportowego Radia Gdańsk, Jerzego Geberta, przez Gdański Ośrodek Sportu wspólnie z Radiem Gdańsk dla uczczenia rocznicy Obrony Polskiego Wybrzeża we wrześniu 1939 r. Od 1994 r. w ramach Jarmarku św. Dominika odbywa się Międzynarodowy Bieg św. Dominika, którego organizatorem jest Klub Lekkoatletyczny „LECHIA” Gdańsk. Ponadto odbywają się biegi po różnych nawierzchniach i o różnym stopniu trudności: „Międzynarodowy Festiwal Chodu Sportowego o Puchar Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku”, Maraton Gdańsk, Półmaraton Gdańsk, biegowe Grand Prix Dzielnic Gdańska, Półmaraton Gdynia, Półmaraton Górski Długa Góra w Gdyni, Bieg Europejski w Gdyni, Bieg Niepodległości w Gdyni, Bieg Urodzinowy, Super Sprint Sopot Triathlon (pływanie, rower, bieg), Cykliczny Bieg Śledzia w Gdyni, długodystansowe biegi terenowe/przełajowe: Pomerania Trail, GARMIN Ultra Race Gdańsk, ekstremalne biegi przeszkodowe: RUNMAGEDDON Gdańsk, Gdynia Kolibki, Biegun OCR OCR (Obstacle Course Racing) Madness – bieg przeszkodowy, Bieg Morskiego Komandosa, nocny bieg po płycie startowej Portu Lotniczego Gdańsk im. Lecha Wałęsy z cyklu Skywayrun (Skywayrun Gdańsk Airport) oraz Nocny Duathlon – Port Lotniczy Gdańsk (bieg, rower).

Po II wojnie światowej rozpowszechnił się na Kaszubach i Pomorzu chód sportowy. We wrześniu 1946 r. odbyło się zebranie założycielskie Gdańskiego Okręgowego Związku Lekkiej Atletyki (GOZLA). Uruchomiono struktury sekcji lekkoatletycznych i zaczęto organizować zawody. Konkurencję chodu sportowego rozwinął wiceprezes GOZLA, Stefan Szelestowski, były mieszkaniec Warszawy, który po II wojnie zamieszkał w Sopocie. W latach 1945-1970 chód sportowy uprawiany był głównie na Pomorzu, zaś czołowi zawodnicy reprezentowali trójmiejskie kluby, m.in.: „Lechia”, „Konradia”, „AZS”, „Flota Gdynia”. Powołana przy klubie sportowym „Konradia” szkółka młodzieżowa wychowała przyszłych szkoleniowców światowej rangi, Jerzego Hauslebera i Franciszka Szyszkę. Działacze lekkoatletyczni, skupieni głównie wokół Studium Nauczycielskiego Wychowania Fizycznego (dzisiejsza AWFiS) rozpropagowali chodziarstwo w społeczeństwie poprzez organizowanie zawodów lekkoatletycznych w regionie pomorskim. W 1961 r. po raz pierwszy zorganizowano zawody o Błękitną Wstęgę Helu na Mierzei Helskiej, od 1963 r. organizowano chodziarskie imprezy na trasie Żukowo-Chwaszczyno-Oliwa (pierwsze zawody zorganizowano z okazji święta Dni Morza), w 1968 r. w Kartuzach zorganizowano po raz pierwszy mistrzostwa okręgu gdańskiego w biegach przełajowych, dodatkowo konkurencję chodu sportowego. Z czasem zawody organizowano w Pucku, Jastrzębiej Górze, Rumi, Wejherowie. W 1979 r. w Jastrzębiej Górze odbyły się zawody Pucharu Świata w chodzie sportowym, zorganizowane przez Międzynarodową Federację Lekkoatletyczną (IAAF).

W województwie pomorskim rozpowszechnione jest uprawianie sportów wodnych, zarówno na akwenach otwartych, jak i zamkniętych, na wodach przybrzeżnych i śródlądowych. Zatoka Pucka ma jedne z najlepszych w Europie warunków do uprawiania Windsurfingu i Kitesurfingu. Dogodne warunki panują także nad Zatoką Gdańską, na jeziorach: Charzykowskim, Wdzydze, Gardno. Sopocki Klub Żeglarski (1983), posiada sekcję windsurfingu i utytułowanych sportowców w żeglarstwie deskowym, w tym olimpijczyków: Przemysława Miarczyńskiego, Annę Gałecką, Piotra Olewińskiego. Dużymi osiągnięciami w żeglarstwie na arenie ogólnopolskiej i międzynarodowej mogą poszczycić się wychowankowie i reprezentanci sekcji żeglarskiej LKS Charzykowy, założonej w 1953 r. w jednym z najstarszych ogniw na Pomorzu, LZS Charzykowy, który powstał w 1947 r. Klub ten posiada bodaj najwięcej tytułów mistrza Polski w bojerach. W Gdyni działa najstarszy klub żeglarski w Polsce, Yacht Klub Polski Gdynia (YKP Gdynia), który kontynuuje tradycje przedwojennego Oddziału Morskiego Yacht Klubu Polski w Gdyni (zał. 1924 r.). Zawodnicy YKP Gdynia byli reprezentantami Polski w żeglarstwie na Igrzyskach Olimpijskich: Marek Chocian, Zdzisław Staniul, Marcin Czajkowski, Krzysztof Kierkowski. W 1928 r. w Gdyni powstał KS „GRYF”, którego kontynuatorem jest dzisiejszy Jacht Klub Morski „GRYF”. Klub zrzesza utytułowanych żeglarzy m. in. Juliusza Sieradzkiego, Bronisława Kuśnierza, Leonida Teligę, Zbigniewa Puchalskiego, Tomasza Konnaka.

Jedną z najważniejszych imprez żeglarskich w basenie Morza Bałtyckiego jest Gdynia Sailing Days. Na wodach Zatoki Gdańskiej od 2013 r. rozgrywane są regaty morskie Żeglarski Puchar Trójmiasta, w tym od 2010 r. Wyścig o Bursztynowy Puchar Neptuna, którego pomysłodawcą jest Mateusz Kusznierewicz. Rozgrywane są także regaty gminne np. Regaty Żeglarskie Gminy Władysławowo, Regaty o Puchar Wójta Gminy Chojnice, Regaty Żeglarskie o Puchar Wójta Gminy Kosakowo. W regionie pomorskim dostępnych jest prawie 3000 km spławnych szlaków kajakowych, rzek i dopływów z rzekami głównymi, jezior oraz wody Morza Bałtyckiego. Spływy kajakowe organizowane są na rzekach: Brda, Bukowina, Chocina, Gwda, Kamienica, Łeba, Łupawa, Piława, Radunia, Słupia, Trzebiocha, Wda, Zbrzyca i in. W Sulęczynie, na Jeziorze Węgorzyno i rzece Słupi, organizowane są od 2010 r. Ogólnopolskie Amatorskie Zawody Kajakowe „Hydroaktywni”.

Kaszuby posiadają idealne warunki do uprawiania różnych dyscyplin rowerowych: kolarstwa szosowego, przełajowego, trialu, torowego a nawet górskiego. W latach 90. XX w. na Pomorzu powstała najsilniejsza wówczas w Polsce grupa kolarstwa zawodowego, stworzył ją kolarz pruszczańskiego Neptuna Piotr Kosmala. W 2004 r. Kosmala stworzył kolejną grupę kolarską Intel-Action, która miała siedzibę w Otominie. W obu grupach występowali kolarze LZS: Cezary Zamana, Adam Wadecki, Łukasz Bodnar, Bartosz Huzarski i in. Także GKS Cartusia Kartuzy ma utytułowanych kolarzy torowych, m. in. Szymon Sajnok i Adrian Kaiser. W wielu miejscowościach regionu odbywają się zawody w terenie górzystym np. Garmin MTB Series w Gdańsku, MH Automatyka MTB Pomerania Maraton: w Luzinie, Szemudzie, Żukowie, Kartuzach, Lęborku, Trąbkach Wielkich, Pelplinie i Gdańsku. Rozgrywane są maratony rowerowe: Kaszëbë Runda jeden z najpopularniejszych szosowych maratonów rowerowych na Pomorzu, ze startem i metą w Kościerzynie; Norda Kaszëbë, maraton rowerowy po Północnych Kaszubach, Wanoga Gravel, ultramaraton rowerowy rozgrywany na różnych trasach w województwa pomorskich, od wzgórz Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego, przez lasy Borów Tucholskich, po szutrowe nawierzchnie wzdłuż wybrzeża Bałtyku. Jednym z najbardziej utytułowanych polskich kolarzy szosowych jest Czesław Lang, urodzony 17.05.1955 r. w Kołczygłowach zawodnik LZS Baszty Bytów (1974-1976), brązowy medalista mistrzostw świata w drużynowym wyścigu szosowym (1977 r. San Cristóbal), wicemistrz świata w drużynowym wyścigu szosowym (1979 r. Valkenburg aan de Geul), wicemistrz olimpijski w wyścigu ze startu wspólnego (1980 Moskwa), wielokrotny mistrzem Polski i zwycięzca Tour de Pologne w 1980 r. Lang jest pierwszym zawodowcem w pol. kolarstwie i pierwszym prywatnym animatorem kolarstwa polskiego.

Na terenie toru wyścigowego Hipodrom Sopot rozgrywane są prestiżowe Międzynarodowe Zawody w Skokach CSIO, Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego, Wyścigi Konne Sopot oraz kilkudniowe konne mityngi wyścigowe. Historia hipodromu sięga lat 70. XIX w., kiedy wykorzystywany był przez pułk „czarnych huzarów” do organizacji biegów myśliwskich, a od 1898 r. organizowano tam gonitwy konne i przeszkodowe. W okresie międzywojennym tor leżał w granicach WMG, rozgrywano na nim międzynarodowe zawody hippiczne. W latach 1947-1970 Państwowe Tory Wyścigów Konnych w Warszawie reaktywowały wyścigi konne w Sopocie. W 1957 r. powstał Jeździecki LKS Sopot, którego wychowankowie odnosili sukcesy w jeździectwie na arenie ogólnopolskiej i międzynarodowej, m.in. Jerzy Rafalak. W latach 1980-1998 tor przekształcono w ośrodek treningu koni. W 1999 r. wznowiono wyścigi konne, a na terenie Hipodromu powstało wiele szkółek jeździeckich.

W Sopocie na kortach Sopockiego Klubu Tenisowego (SKT) organizowane są turnieje tenisowe o randze międzynarodowej i ogólnopolskiej, m.in.: Prokom Polish Open, Międzynarodowe Mistrzostwa Polski w Tenisie Kobiet PZU Życie, Międzynarodowe Mistrzostwa Polski w Tenisie Mężczyzn WARTA CUP, Międzynarodowy Turniej Weteranów, Światowy Turniej Polonii. Działa także Sopocka Akademia Tenisowa. Historia sopockich kortów sięga 1897 r., wówczas tenis był grą towarzyską. Dopiero wraz z powstaniem w 1900 r. klubu tenisowego – Zoppoter Lawn i rozbudową infrastruktury tenis uzyskał status dyscypliny sportowej, a sopockie turnieje tenisowe były jednymi z najważniejszych nad Bałtykiem. W maju 1945 r. wznowiono grę na sopockich kortach, zaś w czerwcu tego roku powołano sekcję tenisową przy Miejskim Klubie Sportowym (MKS) „Odwet”, w latach 1946-1957 przemianowanym na MKS „Ogniwo”, od 1957 r. ostatecznie SKT. Z SKT Sopot związani byli: Józef Orlikowski, Wanda Rybarczyk-Diłaj, Henryk Dondajewski, Lech Bieńkowski, Michał Chmela, Klaudia Jans-Ignacik, Magdalena Mróz-Feistel, Jacek Niedźwiedzki.

Z Kaszubami związani są wspinacze wysokogórscy, m.in. Marcin Miotk, Bogumiła Raulin, Kinga Baranowska, Andrzej Bieluń.

W Gdyni od 2002 r. odbywają się Kolosy, największa w Europie trzydniowa impreza alpinistów, żeglarzy, eksploratorów jaskiń i podróżników, obejmująca m.in. prezentacje najciekawszych podróżniczych dokonań, wystawy zdjęć, seminaria specjalistyczne, spotkania z autorami książek.

Ponadto z Kaszubami i Pomorzem związani są utytułowani sportowcy, jak np. Andrzej Wroński (zapaśnik w stylu klasycznym), Aleksandra Kobielak (fitness), Daniel Pliński i Marcin Wika (siatkarze), Bogdan Wenta (piłkarz ręczny), Janina Jarzynówna-Sobczak, twórczyni gdańskiego baletu i Szkoły Tańca Artystycznego, przekształconej w Państwowe Liceum Choreograficzne, funkcjonujące obecnie pod nazwą: Ogólnokształcąca Szkoła Baletowa im. Janiny Jarzynówny-Sobczak w Gdańsku. Patronka tramwaju w Gdańsku o numerze bocznym 1074.

Jedyną publiczną sportową szkołą wyższą w pn. Polsce jest Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku (AWFiS, nazwa od 2001 r.), powołana w 1969 r. jako Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego, powstała na bazie istniejącego od 1952 r. Technikum Wychowania Fizycznego, a od 1957 r. towarzyszącego mu Studium Nauczycielskiego Wychowania Fizycznego. Pracownicy i absolwenci związani z AWFiS wnieśli istotny wkład w rozwój sportu i upowszechnianie kultury fizycznej na Pomorzu. Przy uczelni od 1971 r. działa Akademicki Związek Sportowy (AZS) AWFiS Gdańsk, z którego wywodzi się wielu pol. olimpijczyków. Pierwszy AZS w Gd. powołano jednak na przełomie 1921/1922 r. przy PG (wówczas Technische Hochschule der Freien Stadt Danzig). Przy AWFiS działają specjalistyczne obiekty sportowe, m.in. powstałe w 2006 r. Narodowe Centrum Żeglarstwa im. dr. Krzysztofa Zawalskiego w Gdańsku-Górkach Zachodnich – wielofunkcyjny obiekt AWFiS prowadzący działalność trenersko-instruktorską, dydaktyczną oraz upowszechniający sporty wodne; w 2018 r. otwarto Halę gimnastyczną Leszka Blanika Centrum Innowacyjno-Wdrożeniowe AWFiS. W gdańskiej dzielnicy Długie Ogrody funkcjonuje także Przystań Wioślarska AZS AWFiS, gdzie odbywają się zajęcia sekcji wioślarskiej KS AZS AWFiS. Przyszłych sportowców kształcą także szkoły sportowe w regionie.

Na Kaszubach rozpowszechnione są charakterystyczne dla regionu gry i zawody amatorskie. Oprócz popularnej gry w baśkę, powstałej w poł. XIX w., rozgrywana jest także Kaszëbskô Liga Bùczczi, kaszubski sport wywodzący się z zabawy znanej w XIX w., polegający na skierowaniu piłki przy pomocy kija do okręgu (pola punktowego) i obronie własnej strefy. Gra toczy się w zespołach, po trzech zawodników w polu, dopuszcza się posiadanie trzech rezerwowych. W 2019 r. powstała Kaszëbskô Liga Bùczczi. Od 2014 r. w Ostrzycach odbywają się zawody woźniców (kuczerów) i hodowców koni pn. „Wiśta Wio, czyli na kaszubską nutę”. Zawody kuczerów organizowane są także w Wieżycy-Kolanie oraz w Szymbarku, przy okazji Mistrzostw Szwajcarii Kaszubskiej w Jeździe na Oklep i Wyścigach Bryczkami. Od 2011 r. działa Zrzeszenie Kaszubskich Kuczerów i Hodowców Koni, którego prezesem jest Piotr Kupper. W Kolanie organizowane są amatorskie Regionalne i Towarzyskie Mistrzostwa Szwajcarii Kaszubskiej w Skokach Przez Przeszkody.

W latach 1997-2008 w Gdańsku funkcjonowało Muzeum Gdańskiego Sportu i Turystyki, zaś w Łebczu w 2022 r. otwarto Muzeum Sportu Wiejskiego.

Magdalena Lemańczyk

Bibliografia:

• Chychła Z., Między linami ringu, Warszawa 1956.
• Kisiel J., Kisiel K., Lassota L., Łuniewski M., Szymański W., Zaworski M., Medaliści mistrzostw Polski w chodzie sportowym 1923-2015, Kalisz 2016.
• Połaniecka A., Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998, „Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu” 2018, Vol. 62, s. 106-119.
• Trupinda J., KS GEDANIA – klub gdańskich Polaków (1922-1953), Gdańsk 2015.

Netografia:

• Portal o imprezach biegowych na Kaszubach Kaszuby Biegaja.pl, http://www.kaszubybiegaja.pl/
• Internetowa Telewizja portalu PomorskiSport.eu – Pomorski Portal Ludzi Aktywnych, https://www.youtube.com/user/PomorskiSport/featured
• Serwis o sporcie i aktywnym wypoczynku na Kaszubach, https://www.sportnakaszubach.pl/
• Skrót inauguracji KLB 2019/2020, https://youtu.be/sXZqyu6Sldw
• Parkun, https://www.parkrun.pl/ https://www.parkrun.pl/gdansk/

Wystawy muzealne:

• Wystawa Klub sportowy „GEDANIA” 1922-1939/Gedania Sports Club 1922-1939, wystawa okolicznościowa w budynku Biblioteki Gdańskiej PAN (2022).
• Wystawa „W sporcie siła. Historia Klubu Sportowego Gedania”, wystawa czasowa w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (2022).
• Wystawa o Gedanii „Z miłości do sportu. Z dumy bycia Polakiem”, wystawa okolicznościowa przygotowana przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa w Gdańsku. Lokalizacja: między kościołem św. Stanisława Biskupa Męczennika (al. Legionów 13, Gdańsk Wrzeszcz) a historycznym stadionem Gedanii (2022).
• Wystawa „100 lat żeglarstwa chojnicko-charzykowskiego. Nasi mistrzowie”, wystawa Muzeum Historyczno-Etnograficznego im. Juliana Rydzkowskiego w Chojnicach prezentowana w baszcie Kurza Stopa w Chojnicach (2022).

Ikonografia:

1. Fot. Magdalena Lemańczyk
2. Źródło: http://kaszebsko.com/buczka
3. Źródło: https://www.kajaki-slupia.pl/xi-edycja-hydroaktywni-2022/