Trojanowska Izabella

Dziennikarka, pisarka, regionalistka. Urodziła się 10.07.1929 r. w Gdyni, zmarła 21.04.1995 r. w Gdańsku. Spoczęła na Cmentarzu Srebrzysko. Córka M.A. Trojanowskiego i Zofii Wiktorii z d. Podkulińskiej. Pobierała nauki najpierw w Gdyni, później – podczas okupacji – w Warszawie. Następnie razem z rodziną przeniosła się z Warszawy do Krakowa i Nowego Sącza, stamtąd wróciła do Warszawy, a potem do Gdańska. W ostatnim z wymienionych miast Trojanowska zdawała maturę, po czym rozpoczęła studia w Wyższej Szkole Handlu Morskiego w Sopocie. Choroba uniemożliwiła jej naukę po pierwszym roku. Studia, które jakiś czas później podjęła w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Szczecinie, również przerwała. W 1950 r. została zatrudniona jako korespondentka terenowa „Ekspresu Wieczornego” w Szczecinie i Gdańsku. Od 1.05.1951 r. stała się dziennikarką redakcji „Dziennika Bałtyckiego” – najpierw zajmowała się sprawami gospodarczo-morskimi, później pracowała w dziale terenowym i kulturalnym. Od 1964 do 1981 r. publikowała w „Głosie Wybrzeża”, gdzie zajmowały ją sprawy kultury. Od 1956 r. była inwigilowana przez służby bezpieczeństwa jako działaczka podejrzewana o separatyzm kaszubski i antypolskość. Była zastępcą redaktora naczelnego solidarnościowego tygodnika „Samorządność”. W związku ze swoją aktywnością opozycyjną musiała przejść na wcześniejszą emeryturę, co jednak nie zakończyło jej działalności. W różnych momentach swojego życia publikowała także m.in. w: „Biuletynie Zarządu Głównego ZKP”, „Drobnej Wytwórczości”, „Gdańskim Roczniku Kulturalnym”, „Kalendarzu Pomorskim”, „Kaszëbach”, „Kontrastach”, „Koszalińskim Głosie Tygodnia”, „Kotwicy”, „Kraju”, „Morzu”, „Panoramie Północy”, „Pomeranii”, „Pomorzu”, „Roczniku Gdańskim”, „Trybunie Ludu”, „Tygodniku Gdańskim”, „Tygodniku Zachodnim”, „Ziemi i Morzu”. Współtworzyła telewizyjny Magazyn Kaszubski „Rodnô Zemia” (→ Kaszubi w telewizji).

Jej pierwsze utwory powstawały w duchu realizmu socjalistycznego (np. W sterówce, Kuter Anna, Anna łowi już 12 lat). Z czasem zyskała niezależność spojrzenia, co niejednokrotnie przynosiło skutek w postaci odrzucenia jej artykułów z druku. Była szczególnie zainteresowana sprawami Kaszub i Pomorza. Pisała o kaszubskim folklorze i sztuce, przede wszystkim ludowej. Podejmowała trudne – zarówno społecznie, jak i politycznie – lokalne tematy. Z uwagą traktowała m.in. kwestie Polonii gdańskiej, niemieckiej listy narodowościowej, służby mieszkańców Pomorza w Wehrmachcie, regionalizmu kaszubskiego, który w różnych okresach PRL-u władza traktowała jako większe lub mniejsze zagrożenie dla polskości. W swoich artykułach wyjaśniała złożone miejscowe relacje i stosunki, edukowała, domagała się sprawiedliwości społecznej, stawała po stronie uciśnionych. We Wdzydzach, z którymi czuła się silnie związana, wraz z R. Ostrowską przygotowała I i II wydanie Bedekera kaszubskiego (Gdynia 1962, Gdańsk 1974) (→ bedekery), pierwszą tego typu popularną publikację o Kaszubach i prawdopodobnie swoje najważniejsze dzieło. Opracowała także informatory m.in. o Wdzydzach, Kościerzynie i okolicy, Kartuzach i najbliższych terenach, Szwajcarii Kaszubskiej. Zebrała i opracowała wspomnienia z odbudowy Gdańska (Wspomnienia z odbudowy Głównego Miasta). Zainicjowała wydawanie teczek haftu kaszubskiego i kociewskiego. W jej spuściźnie znajdują się zarówno utwory literackie, jak i publicystyka społeczna oraz kulturalna, przewodniki, foldery, a także informatory turystyczne, reportaże i notatki z podróży, przekłady z języka kaszubskiego (→ translacje z języka kaszubskiego).

Jej drugim domem (poza gdańskim mieszkaniem) była chëcz na Dziewczej Górze (Dzéwczi Górze; nazwy nadane nieoficjalnie: Trojanowskie Pustki, Misi Zajączek) w Garczu (gm. Chmielno, powiat kartuski), dokąd zapraszała gości zainteresowanych Kaszubami i Pomorzem, stając się ich przewodnikiem po historii i teraźniejszości regionu. Bywała także w Łączyńskiej Hucie, gdzie pełniła podobną rolę. Współpracowała m.in. ze wspomnianą R. Ostrowską, L. Bądkowskim, F. Mamuszką, R. Bukowskim, J. Piepką, Klubem Studenckim „Pomorania”. Była głęboko zaangażowaną działaczką Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, w tym prezesem jego Oddziału Gdańskiego w latach 70. i prezesem Zarządu Głównego w latach 1980–1983. Zajmowała się także zrzeszeniową działalnością wydawniczą. Należała również do innych licznych organizacji społecznych, w tym sportowych i turystycznych, była zapaloną żeglarką. Współtworzyła konkurs „Ludowe Talenty”. Zależało jej na rozbudowie Kaszubskiego Parku Etnograficznego we Wdzydzach (→ skanseny), rozwoju Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, w którym znajduje się jej spuścizna, oraz Muzeum Stutthof w Sztutowie (→ muzea).

W pamięci Pomorzan zapisała się Izabella Trojanowska jako wspaniała mentorka, społeczniczka, łowczyni talentów, otwarta na młodych i po prostu drugiego człowieka, osoba wymagająca wobec współpracowników, zdecydowana, uparta i konsekwentna, a także rzeczowa i niezależna, posiadająca cechy przywódcze, dominująca, kreatywna, niezwykle pracowita oraz oddana kaszubszczyźnie, przemierzająca nie tylko Kaszuby i Pomorze w trabancie z psem o imieniu Misia. Jej swoistym pomnikiem był fundusz stypendialny dla młodych dziennikarzy z Kaszub, zainteresowanych swoim regionem, którego utworzenie poleciła w swoim testamencie. Na ten cel przeznaczyła środki uzyskane ze sprzedaży ziemi i chëczë w Garczu oraz innych ruchomości, które posiadała (kolekcja sztuki ludowej, księgozbiór kaszubsko-pomorski). Obecnie ZKP przyznaje podobne stypendia jej imienia. Została nagrodzona m.in. odznaką honorową ZKP „Pieczęć Świętopełka Wielkiego” oraz Medalem Stolema (→ kaszubskie nagrody).

Katarzyna Kulikowska

Bibliografia:

Pro memoria Izabella Trojanowska (1929–1995), oprac. Józef Borzyszkowski, Gdańsk – Wejherowo 2015.

Ikonografia:

1. Źródło: Instytut Kaszubski
2. Źródło: Instytut Kaszubski
3. Źródło: Instytut Kaszubski
4. Źródło: Instytut Kaszubski
5. Źródło: Instytut Kaszubski