Trojanowskô Izabella

Gazétniczka, pisarka, regionalistka. Ùrodzëła sã 10.07.1929 r. w Gdinie, ùmarła 21.04.1995 r. we Gduńskù. Pòchòwónô je na Smãtôrzu Srebrzëskò. Córka M.A. Trojanowsczégò i Zofie Wiktorie z d. Pòdkùlińsczi. Ùczëła sã nôprzód w Gdinie, pózni – òb czas òkùpacje – w Warszawie. Pòtemù razã z familią przecygnãła z Warszawë do Krakòwa i Nowégò Sącza, stamtądka wrócëła do Warszawë, a pózni do Gduńska. W slédnym z tëch gardów Trojanowskô zdôwała maturã, pòtemù zaczãła sztudia w Wëższi Szkòle Mòrsczégò Hańdlu w Sopòce. Chòrosc nie pòzwòlëła ji na nôùkã pò pierszim rokù. Sztudia, chtërne përznã pózni zaczãła w Wëższi Ekònomiczny Szkòle w Szczecënie, téż przerwała. W 1950 r. zaczãła robòtã jakno kòrespòndentka „Ekspresu Wieczornego” w Szczecënie i Gduńskù. Òd 1.05.1951 r. stała sã gazétniczką redakcji gazétë „Dziennik Bałtycki” – nôprzód zajimała sã gòspòdarczo-mòrsczima sprawama, pózni robiła w terenowim i kùlturalnym dzélu. Òd 1964 do 1981 r. pùblikòwała w gazéce „Głos Wybrzeża”, dze zajimała sã sprawama kùlturë. Òd 1956 r. bëła inwigilowónô przez służbë bezpiekù jakò dzejôrka pòmëszlónô ò kaszëbsczi separatizm i antipòlskòsc. Bëła zôstãpcą przédnégò redaktora solidarnoscowégò tidzenika „Samorządność”. Na skùtk swòjégò òpòzycyjnégò dzejaniô mùszała jic na rëchlészą emeriturã, co równak nie skùńczëło ji aktiwnotë. W rozmajitëch chwilach swòjégò żëcégò pùblikòwała téż m.jin. w pismionach: „Biuletyn Zarządu Głównego ZKP”, „Drobna Wytwórczość”, „Gdański Rocznik Kulturalny”, „Kalendarz Pomorski”, „Kaszëbë”, „Kontrasty”, „Koszaliński Głos Tygodnia”, „Kotwica”, „Kraj”, „Morze”, „Panorama Północy”, „Pomerania”, „Pomorze”, „Rocznik Gdański”, „Trybuna Ludu”, „Tygodnik Gdański”, „Tygodnik Zachodni”, „Ziemia i Morze”. Wespółtwòrzëła telewizyjny Kaszëbsczi Magazyn „Rodnô Zemia” (→ Kaszëbi w telewizje).

Ji pierszé dokazë pòwstôwałë w dëchù socjalisticznégò realizmù (np. W sterówce, Kuter Anna, Anna łowi już 12 lat). Z czasã zwëskała niezanôleżnotã wezdrzeniô, czegò skùtkã wiele razy bëło wëcopanié ji artiklów z drëkù. Bëła òsoblëwie zainteresowónô sprawama Kaszëb i Pòmòrzô. Pisała ò kaszëbsczim fòlklorze i kùńszce, przede wszëtczim lëdowim. Dôwała sã na drãdżé – tak spòlëznowò, jak i pòliticzno-lokalné témë. Wiôldżi bôczënk dôwała m.jin. na sprawë gduńsczi Pòlonie, niemiecczi nôrodny lëstë, służbë mieszkańców Pòmòrzô w Wehrmachce, kaszëbsczégò regionalizmù, jaczi w rozmajitëch cządach PRL-u rządzący mielë za wikszą abò mniészą zagrôżbã dlô pòlskòscë. W swòjich artiklach tłómaczëła zapëzgloné môlowé òdniesenia, edukòwała, żądała spòlëznowi sprawiedlëwòtë, bróniła ùstëgòwónëch. We Wdzydzach, z jaczima czëła sã mòcno sparłãczonô, razã z R. Òstrowską przërëchtowała I i II wëdôwk ksążczi Bedeker kaszubski (Gdiniô 1962, Gduńsk 1974) (→ bedekerë), pierszą taką pùblikacjã ò Kaszëbach i mést swój nôwôżniészi dokôz. Przëszëkòwała téż infòrmatorë m.jin. ò Wdzydzach, Kòscérznie i òkòlim, Kartuzach i òbéńdze wkół tegò miasta, Kaszëbsczi Szwajcarie. Zebrała i òbrobiła wspòminczi z òdbùdowë Gduńska (Wspomnienia z odbudowy Głównego Miasta). Zaczãła wëdôwanié aktowników kaszëbsczégò i kòcewsczégò wësziwkù. W ji spôdkòwiznie są lëteracczé ùsôdzczi, spòlëznowô i kùlturalnô pùblicystika, prowadniczi, fòlderë, a téż turisticzné infòrmatorë, repòrtaże i notczi z rézów, przełożënczi z kaszëbsczégò jãzëka (→ translacje z kaszëbsczégò jãzëka).

Ji drëdżim dodomã (òkòma gduńsczégò mieszkaniô) bëła chëcz na Dzéwczi Górze (pòzwë dóné nieòficjalno: Trojanowsczé Pùstczi, Misi Zajączek) w Garczu (gm. Chmielno, kartësczi pòwiôt), dokądka rôczëła gòscy zainteresowónëch Kaszëbama i Pòmòrzim, bãdącë jich prowadnikã pò historie i dzysdniowòscë regionu. Biwała téż w Łątczińsczi Hëce, gdze trzimała szlachòwną fùnkcjã. Wespółrobiła m.jin. ze wspòmnióną R. Òstrowską, L. Bądkòwsczim, F. Mamùszką, R. Bùkòwsczim, J. Piépką, Klubã Sztudérów „Pomorania”. Bëła mòcno zaangażowóną dzejôrką Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô, w tim przédniczką jegò Gduńsczégò Partu w 70. latach i przédniczką Òglowégò Zarządu w latach 1980–1983. Zajimała sã téż zrzeszeniowim wëdôwnym dzejanim. Bëła nôleżniczką jinszich wielnëch spòlëznowëch òrganizacjów, w tim spòrtowëch i turisticznëch, bëła zôwzãtą żeglôrką. Wespółtwòrzëła kònkùrs „Ludowe Talenty”. Zanôlégało ji na rozbùdowie Kaszëbsczégò Etnograficznégò Parkù we Wdzydzach (→ skansenë), rozwiju Mùzeùm Kaszëbskò-Pòmòrsczi Pismieniznë i Mùzyczi we Wejrowie, w chtërnym je ji spôdkòwizna, a téż Mùzeùm Stutthof w Sztutowie (→ mùzea).

W pamiãcë Pòmòrzanów zapisała sã I. Trojanowskô jakno bëlnô mentorka, spòlëznowô dzejôrka, łówczka talentów, òtemkłô na młodëch i prosto na drëdżégò człowieka, wëmôgającô wedle wespółrobòtników, zdecydowónô, nôpiartô i kònsekwentnô, a téż kònkretnô i niezanôleżnô, mającô znanczi prowadniczczi, dominëjącô, kreatiwnô, nadzwëk robòcô i òddónô kaszëbiznie, jeżdżącô nié blós pò Kaszëbach i Pòmòrzim w trabance z tószã, co sã zwôł Misia. Ji swójnym pòmnikã béł sztipendiowi fùndusz dlô młodëch gazétników z Kaszëb, zainteresowónëch swòjim regionã, jaczégò stwòrzenié nakôzała w swòjim testamence. Na ten cél namieniła strzódczi ùdostóné z przedaniégò zemi i chëczë w Garczu a téż rëchòmòsców, jaczé miała (kòlekcjô lëdowégò kùńsztu, zbiér kaszëbskò-pòmòrsczich ksążków). Dzysdnia KPZ przëznôwô szlachòwné sztipendia ji miona. Òstała nôdgrodzonô m.jin. pòczestną òdznaką KPZ „Pieczęć Świętopełka Wielkiego” i Medalã Stolema (→ kaszëbsczé nôdgrodë).

Katarzëna Kùlikòwskô

Bibliografiô:

Pro memoria Izabella Trojanowska (1929–1995), òbr. J. Borzyszkowski, Gduńsk – Wejrowò 2015.

Ikònografiô:

1-5. Zdrzódło: Kaszëbsczi Institut