Czim je kaszëbòpediô i skądka sã wzãła?
W latach 2015-2020 Kaszëbsczi Institut zjiszcziwôł grant Nôrodnégò Programù Rozwiju Hùmanisticzi pt.Gniazdo Gryfa. Słownik kaszubskich symboli, pamięci i tradycji kultury. Czerownikã i ùdbòdôwôczã béł prof. Cezari Òbracht-Prondzyńsczi.
Célã projektu bëło stwòrzenié kómpendium wiédzë ò kaszëbsczich symbòlach, mitach, pamiãcë, przedstôwionym swiece, przeswiôdczeniach i stereòtipach (jakno wôżny znance òpisywaniô grëpòwëch grańców: co je swòje, co je cëzé). Òstało zaplanowóné, że bãdze òno téż dôwało bôczenié na òsoblëwòscë etnicznëch, kùlturowëch i spòlëznowëch pòzmianów na (zmieniwający sã) òbéńdze, na jaczi mieszkô kaszëbskò spòlëzna. Badérowónô bëła téż tradicjô, w tim „wënalazłô tradicjô”, to je zesadzony i mający wiele rówiznów zbiér wôrtnotów i kùlturowëch zamkłosców, żëwi, wcyg reinterpetowóny, zmieniwny w czasu, ale równoczasno z wiele stójnyma elementama (taczima są np. znanczi aùtostereòtipù). Zbiér, jaczi béł i wcyg je fùndamentã zapëzglony kaszëbsczi juwernotë. Do tegò dochôdô wôżnô sprawa rozwiju institucjonalizacje kùlturë a téż dejowi i artisticzny pluralizm, jaczi je widzec we wszelejaczich fòrmach ùtwórstwa.
W òbrëmim projektu òstała przëjimniãtô historicznô perspektiwa, ale równoczasno je dóny bôczënk na taczé przesztôłcenia kaszëbsczi kùlturë, jaczé zagwësniwają ji atrakcyjnotã dzysdnia, i kreatiwnosc.
Je téż bôczenié na to, że kùltura ta òstôwô rozmajitim, zmieniwnym i zesadzonym zjawiszczã (mô wiele rówiznów, je hibridowô, kòntekstowô etc.).
Na zôczątkù 2021 r. wëszła smarã ksążkã, jakô je brzadã projektu pt. Gniazdo gryfa. Słownik kaszubskich symboli, pamięci i tradycji kultury (red. C. Òbracht-Prondzyńsczi, Gduńsk 2020). Na 744 starnach je wicy jak 400 zéwiszczów napisónëch przez jednôsce aùtorów (prof. dr hab. GÙ Miłosława Bòrzëszkòwskô-Szewczik, prof. dr hab. Józef Bòrzëszkòwsczi, dr hab. prof. AM Witosława Frankòwskô, prof. dr hab. Daniél Kalinowsczi, dr Katarzëna Kùlikòwskô, dr hab. prof. UG Ana Kwasniewskô, dr Magdaléna Lemańczik, prof. dr hab. Cezari Òbracht-Prondzyńsczi, dr Justina Pòmierskô, dr Tomôsz Rembalsczi i prof. dr hab. Miloš Řezník).
Nôkłôd òb czile miesąców do czësta òstôł wëprzedóny, co swiôdczi ò tim, że ta pùblikacjô bëła baro brëkòwnô. Równoczasno bezùstôwno pòjôwiałë sã bédënczi, żebë projekt rozwijac dali. I to prawie kaszëbòpediô je realizacją tëch bédënków.
Z jedny starnë najim spòdlim są zéwiszcza przërëchtowóné z mëslą ò ksążce Gniazdo gryfa, òstałë òne równak przez aùtorów przezdrzóné, dofùlowóné, tam, dze bëło to nieòbéńdné téż pòprôwioné.
Z drëdżi starnë pòjawiłë sã ùdbë na pòsobné zéwiszcza – wicy jak 100! Bãdzemë je téż z czasã rëchtowac i wstawiac na starnã kaszëbòpedie, pilëjącë nôùkòwi rzetelnoscë (m.jin. przez recenzowanié kòżdégò zéwiszcza). Jich aùtorama bãdą téż nowi lëdze – ò wszëtczich aùtorach piszemë w apartny załóżce, a kòżdé zéwiszcze je pòdpisóné aùtorsczima inicjałama, żebë czëtińcowie wiedzelë, chto je przëszëkòwôł.
Kaszëbòpediô je òtemkłim projektã, dlôte nié blós rôczimë do kòrzistaniô, ale téż do zgłosziwaniô pòprôwków, dofùlowaniów, séłaniô swòjich ùdbów (np. nowëch zéwiszczów).
