Pòlsczi
kontakt@kaszubopedia.pl
+48 58 346 22 31
Wëpòmòżë nama
Szëkôj

Rodło 

« Wrócenié do lëstë zéwiszczów

W 1919 r. S. Serakòwsczi z Waplewa (Pòwislé) ùsadzył Zrzesz Pòlôchów we Wschòdnëch Prësach. Jegò ùdba òstała pózni – pò kùńcowim ùsztôłtowanim sã grańców midzë Pòlską a Niemcama – rozszerzwiony na całé niemiecczé państwò i na taczi ôrt w 1922 r. pòwstała Zrzesz Pòlôchów w Niemcach.

Òd zôczątkù w Zrzeszë mielë swiądã, że mùszą miec swój symbòl – merk, tim barżi, że wcyg jistniôł zakôz z prësczich czasów pòsłëgòwaniô sã przez Pòlôchów znakã biôłégò òrzła (ju w 1924 r. béł przëjimniãti ùchwôlënk ò mùszu nalezeniô taczégò merkù). Kùńc kùńców równak dopiérze rozszerzwienié hitlerowsczi symbòliczi i corôz czãstczé przëmùszanié do ni wszëtczich institucjów i òrganizacjów zmòblilizowało ZPwN do zrëchtowaniô swòjégò znakù. Spòmidzë wiele ùdbów òstôł wëbróny projekt J. Kłopòcczi: na czerwònym spòdlim sztôłt Wisłë z wëprzédnionym Krakòwã jakno królewsczim miastã i kòlibką pòlsczi kùlturë. Żelë jidze ò farwë (czerwòné spòdlé, biôłô farwa Wisłë) nawlékô nen merk do nôrodny symbòliczi. Równoczasno przez Wisłã i Kraków przëwòłiwô dwa nôwôżniészé symbòle Pòlsczi, jaczé mają bëc dokazã ji waraniô i sparłãczeniô Pòlôchów w Niemcach z òjczëzną.

Il. 1. Młodzëzna z bëtowsczégò ÒL rok w rok òdwiédzô grobnicã familie Stip-Rekòwsczich na smãtôrzu w Płótowie

Merk w taczim sztôłce béł w zélnikù 1932 r. przëjimniãti przez Przédną Radzëznã Zrzeszë Pòlôchów w Niemcach, na jaczi przódkù béł ks. B. Domańsczi. Pòzwã nowégò znakù zabédowôł É. Òsmańczik. Je òna nowisłowã zesadzonym z dzélów dwùch pòlsczich słów: „ROdzina – goDŁO”.

Merk Rodła baro chùtkò stôł sã znóny we wszëtczich sztrukturach ZPwN i béł przëjimniãti przez zdrëszoné z nią òrganizacje. Òkôzôł sã baro plasticzny i mógł bëc parłãczony z jinyma znakama, np. z harcerską lelijką (symbòl pòlsczich skaùtów w Niemcach), z wiolinowim kluczã (symbòl spiéwny rësznotë), w òdczidnicë z lëstã lëpë (symbòl rësznotë pòlsczi młodzëznë w Niemcach itd.). Pòjawił sã na òrganizacjowëch stanicach i winietach cządników. 5.08.1934 r. òb czas II Zjazdu Pòlôchów zeza Grańcë we Warszawie òdbëła sã ùroczëzna zdënkù Rodła z Wisłą. Westrzód staniców z merkã Rodła zagłãbionëch w Wisle bëłë te z Bëtowa a téż ze Złotowsczi Krajnë.

W 1935 r. pòwstała téż Piesń Rodła (aùtorã słów je É. Òsmańczik), chtërnã òb czas Kòngresu Pòlôchów w Niemcach w 1938 r. wëkònała symfònicznô òrkestra dirigòwónô przez A. Senkewicza:

Pieśń Rodła
„Od wieków wszystko zwyklim kłaść w ofierze,
od wieków walczyć co dnia wciąż na nowo,
o okruch prawa, polskie »W Boga wierzę«,
o polską duszę, każde polskie słowo.
Idziemy z siłą co płynie z słuszności,
nam walka hartem, a siłą wytrwanie
i przysięgamy na swych Ojców kości
o sprawę walczyć nigdy nie ustaniem!
Jesteśmy Polakami!
I tego żadna moc nie zmieni!
Bóg z nami, Sprawa z nami,
Bóg nam wiarą serca rozpłomienił!
Rodło królewskie mamy!
Jesteśmy Polakami!”

Il. 2. Òbelisk w Bëtowie, 1996

Wierã w 1936 r. pòwstôł Himn Rodła aùtorstwa L. Malbòra (F. Jujczi) z mùzyką J. Kaczmarkòwi:

„Nam Bóg powierzył Ojców ziemicę,
Oraną sochą, zroszoną krwią.
Dał znak rodowy: Wisłę Rodzicę,
Co karmi łany krynicą swą.
Dziejowej chwały postawił gontynę
U Wisły źródeł wawelski gród.
Rodło niech łączy nas w jedną drużynę!
Polski my Naród, polski my lud!
Pruskie jeziora, śląskie kopalnie
Złotowskie łany, Westfalii świat!
Wszystkich nas łączy nierozerwalnie
Matczyne znamię, rodzony brat.
Więzią serdeczną splećmy rodzinę,
Hartujmy duszę na znój i trud.
Rodło niech łączy nas w mężną drużynę!
Polski my naród, polski my lud!”

Il. 3. Logò òbchòdów 100-lecô Zrzeszë Pòlôchów w Niemcach

Pòzwa Rodło i jegò merk do dzysdnia je dosc czãsto wëzwëskiwóny. Wcyg òstôwô znakã dzejającégò w Niemcach ZPwN. Ale òkòma te je wëzwëskiwóny w pòzwach szkòłów i w jich symbòlice, w terenowëch pòzwach (np. Plac Rodła w Szczecënie, Aleja Rodła w Złotowie), w môlowi heraldice (np. w herbie złotowsczégò pòwiatu, gminë Zakrzewò abò gminë Stëdnice w bëtowsczim pòwiece), w pòzwach karnów skaùtów a nawetka spòrtowëch (np. Rodło Kwidzyn); kino w Złotowie zwie sã Rodło. Tu dzejôł Klub Rodła. Dzejô téż stowôra, co mô pòzwã Rodzina Rodła. W 1985 r. w 40. roczëznã dobëcô nad faszizmã i wróceniô Zôpadnëch i Nordowëch Zemiów do Pòlsczi béł ùdbóny Medal Rodła. Przëznôwelë gò do 1992 r., a dostôwelë gò nôleżnicë ZPwN, ale téż ti, chtërny bëlë zasłëżony dlô integracje Zôpadnëch i Nordowëch Zemiów z Pòlską. Wespół dostało gò 6680 lëdzy. W lëstopadnikù 2022 r. z leżnoscë 90. roczëznë pòwstaniô merkù Rodła Nôrodny Pòlsczi Bank wëemitowôł kòlekcjonerską mònetã, co mia wôrtnotã 10 zł.

Il. 4. Tôfla na wdôr ùchwôleniô prôwdów Pòlôchów spòd znakù Rodła

Na zemiach dôwnégò pòlskò-niemiecczégò pògrańczô na Kaszëbach je baro wiele znaków – tôflów, òbelisków i pòmników na wdôr dzejaniégò ZPwN, zasłëżonëch lëdzy z nim sparłãczonëch, môle mãczi itd. Nôczãscy przëwòłiwónym graficznym merkã je tu prawie znak Rodła. Przëmiarã mòże bëc grobnica familie Stip-Rekòwsczich na smãtôrzu w Płótowie, nagrobnô tôfla I. Mackòwicza w Złotowie abò òbelisk pòstawiony z pòdskacënkù Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô w Bëtowie w 1996 r.

Cezari Òbracht-Prondzyńsczi

Bibliografiô:

  • Adamiec F., Świerc P., Związek Polaków w Niemczech, Òpòlé 1968
  • Lehr H., Osmańczyk E., Polacy spod znaku Rodła, Warszawa 1972
  • Osmańczyk E., Wisła i Kraków to Rodło, Warszawa 1985
  • Wrzesiński W., Polski ruch narodowy w Niemczech 1922-1939, Pòznań 1970
  • Wysiecki L., Wspomnienia nauczyciela polskiej szkoły powszechnej w Ugoszczy na Kaszubach, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, 1983, z. 1
  • Związek Polaków w Niemczech w latach 1922-1982, red. J. Marczewski, Warszawa 1987

Netografiô:

Fònografiô:

Ikònografiô:

  1. Zdrzódło: Kaszëbsczi Institut
  2. Zdrzódło: Kaszëbsczi Institut
  3. Zdrzódło: Kaszëbsczi Institut
  4. Zdrzódło: Kaszëbsczi Institut

« Wrócenié do lëstë zéwiszczów
cookie Korzystając z tej strony zgadzasz się z naszą polityką prywatności. Close