Kaszëbsczi Lëdowi Ùniwersytet òstôł ùsadzony w 1982 r. Historiô jegò pòwstaniô je sparłãczonô ze Związkã Socjalisticzny Pòlsczi Młodzëznë, chòc KLÙ béł tak pò prôwdze w swòjich dzejaniach niezanôleżny. Sygającë do skandinawsczich mòdłów, rozkòscérzô deje lëdowëch ùniwersytetów, a téż „szkòłë dlô żëcégò”, jaczi pòczãtnikã béł N.F.S. Grundtvig (1783–1872), a je òna jedną z ùdbów na bezùstôwną edukacjã, realizowóną òkòma przédnégò pòùczënowégò systemù. Òd 1997 r. KLÙ mô miono Józwë Wëbicczégò. Jegò sedzba je we Wieżëcë (Szimbark, gm. Stãżëca), òrganizacjô miała téż òddzél w Starbieninie (gm. Chòczewò, wejrowsczi pòwiôt). Òd 2004 r. dzejô jakno fùndacjô ùsadzonô przez Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié.
W statuce fùndacje są m.jin. taczé céle, wëchôdającé prosto z rëchlészich dzejaniów ti institucji i bëlno pòkazywającé ji cél: zjiscywanié dzejaniów służącëch równowôżnémù rozwijowi Kaszëb i Pòmòrzô, ùchòwaniémù i przekazywaniémù jich kùlturowi spôdkòwiznë, piastowaniu, rozwijaniu i promòwaniu jich kùlturë, bùdowaniémù òbëwatelsczi spòlëznë, spòlëznowi aktiwnoce, dzejaniu procëm spòlëznowim wëłączenióm, edukacje dozdrzeniałëch, eùropejsczi integracje i ekòlogie. Są òne realizowóné w praktice przede wszëtczim przez edukacjowé i dorôdczé dzejania – dlô szerok rozmióny môlowi spòlëznë, ale téż wëbrónëch spòlëznowëch grëpów (np. białczi, bezrobòtny, rólnicë, szkólny, animatorzë kùlturë, gazétnicë). KLÙ prowadzy téż – w mniészim òbjimie – wëstawòwą, wëdôwną i badérną aktiwnotã. Wiele jegò dzejaniów je sczerowónëch do mieszkańców wsë. W swòjich edukacjowëch pòdjimiznach trzimie sã trzech przédnëch czerënków: òbëwatelsczi, regionalny i ekòlogiczny edukacje. W òbrëmim òbëwatelsczi edukacje pòdskôcô do òbëwatelsczi aktiwnotë i ùczi òdpòwiedzalnotë za môlową spòlëznã i región (co parłãczi sã z regionalną edukacją). W òbjimie regionalny edukacje mòcny je żoch dzejaniów zrzeszonëch z tpzw. dzysdniowim lëdowim kùńsztã i niewarkòwim ùtwórstwã. KLÙ òd lat òrganizëje plenerë dlô lëdowëch i niewarkòwëch ùtwórców, a téż wëstôwczi jich ùsôdzków. Mô téż kòlekcjã dzysdniowégò lëdowégò i niewarkòwégò kùńsztu i jegò stójną galeriã. Prowadzy artisticzné warkòwnie dlô wszelejaczich karnów òdbiérców w òbrëmim m.jin.: wësziwù, malënków na szkle, żłobieniô w drzewie, grónkòwiznë, tkactwa, ùplotów, a téż wërôbianiô tradicjowëch dankòwëch wëòzdobów i mùzycznëch instrumentów. Nôùka pòjedincznëch ùmiejãtnosców je parłãczonô z przekôzanim historiczny wiédzë na tã témã. KLÙ mô starã ò ùchòwanié i rozwij kaszëbczégò jãzëka. Òstrzódk KLÙ je téż sedzbą Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka. Òdbiwô sã tam Latno Szkòła Kaszëbsczégò Jãzëka. Ekòlogiczné dzejania bëłë przédno we filie w Starbieninie, dze w 1995 r. pòwstôł w dogôdënkù z KPZ, Gduńską Pòlitechniką, Pòlsczim Ekòlogòwim Klubã i duńsczim klubã SFOF Òstrzódk Ekòlogòwi Edukacje. Dzãka wspòmóżce duńsczégò rządu miôł òn innowacjowé jak na tamte czasë rozrzeszenia w pòstacje m.jin. ekòlogicznégò systemù grzaniô, słuńcowëch kòlektorów, wiatrowi turbinë i biologiczny òbczëszczalnie sceków. Ùsadzëlë tam téż artisticzné warkòwnie.
Il. 1. Kaszëbsczi Lëdowi Ùniwersytet
Institucjô ta mô rozwiniãtą spòsobnosc dopasowaniô sã do zmieniwającëch sã warënków i spòlëznowëch brëkòwnotów, jaczé mô analizowóné, żebë jak nôlepi na nie òdpòwiedzec przed edukacjowé abò dorôdczé dzejania. Dzãka temù a téż wielelatnym dobrim kòntaktóm z môlowima liderama, pòmòrsczima nôùkòwima òkrãżama i wiele jinyma strzodowiszczama zagwësniwô wësoką rówiznã edukacjowëch dzejaniów i mô corôzka szerszé karno òdbiérców. KLÙ òb wiele lat béł prowadzony przez bëlnégò przédnika M. Bëczkòwsczégò. Dzysdnia Prezesã Zarządu Fùndacje je M. Mówka. W sztãplu KLÙ je symbòl grifa.
Katarzëna Kùlikòwskô
Bibliografiô:
- Obracht-Prondzyński C., Kaszubi – między dyskryminacją a regionalną podmiotowością, Gduńsk 2002, s. 604-607.
- www.kul.org.pl
Ikònografiô:
- Zdrzódło: Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié
