Kaszubski Uniwersytet Ludowy został założony w 1982 r. Historia jego powstania wiąże się ze Związkiem Socjalistycznej Młodzieży Polskiej, chociaż KUL właściwie od początku był w swoich działaniach niezależny. Sięgając do wzorów skandynawskich, propaguje idee uniwersytetów ludowych, a także „szkoły dla życia”, zainicjowaną przez N.F.S. Grundtviga (1783–1872) i będącą jedną z koncepcji edukacji ustawicznej, realizowanej poza głównym systemem oświatowym. Od 1997 r. nosi imię Józefa Wybickiego. Siedziba KUL mieści się we Wieżycy (Szymbarku, gm. Stężyca, powiat kartuski), organizacja posiadała także oddział w Starbieninie (gm. Choczewo, powiat wejherowski). Od 2004 r. działa jako fundacja ustanowiona przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
W statucie fundacji znajdują się m.in. następujące cele, wprost wynikające również z wcześniejszej działalności tej instytucji i dobrze oddające jej charakter: podejmowanie działań służących zrównoważonemu rozwojowi Kaszub i Pomorza, zachowaniu i przekazywaniu ich dziedzictwa kulturowego, pielęgnacji, rozwijaniu oraz promowaniu ich kultury, budowaniu społeczeństwa obywatelskiego, aktywności społecznej, przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu, edukacji dorosłych, integracji europejskiej oraz ekologii. Są one realizowane w praktyce przede wszystkim poprzez działalność edukacyjną i doradczą – dla szeroko rozumianej lokalnej społeczności, ale też wybranych grup społecznych (np. kobiety, bezrobotni, rolnicy, nauczyciele, animatorzy kultury, dziennikarze). KUL prowadzi także – w mniejszym zakresie – aktywność wystawienniczą, wydawniczą i badawczą. Wiele jego działań jest skierowanych do mieszkańców wsi. W swoich inicjatywach edukacyjnych skupia się na trzech głównych kierunkach: edukacji obywatelskiej, regionalnej oraz ekologicznej. W sferze edukacji obywatelskiej pobudza do aktywności obywatelskiej oraz uczy odpowiedzialności za lokalną społeczność i losy regionu (co łączy się z edukacją regionalną). W zakresie edukacji regionalnej silny pozostaje nurt działań związanych z tzw. współczesną sztuką ludową i twórczością nieprofesjonalną. KUL od lat organizuje plenery dla twórców ludowych i nieprofesjonalnych, a także wystawy ich prac. Posiada również kolekcję współczesnej sztuki ludowej i nieprofesjonalnej oraz stałą jej galerię. Prowadzi warsztaty artystyczne dla różnych grup odbiorców z zakresu m.in.: hafciarstwa, malarstwa na szkle, rzeźby w drewnie, garncarstwa, tkactwa, plecionkarstwa, a także wyrobu tradycyjnych ozdób choinkowych i instrumentów muzycznych. Naukę konkretnych umiejętności łączy z przekazaniem historycznej wiedzy na dany temat. Dba o zachowanie i rozwój języka kaszubskiego. Ośrodek KUL-u jest również siedzibą Rady Języka Kaszubskiego. Odbywa się tam Letnia Szkoła Języka Kaszubskiego. Działalności ekologicznej służyła przede wszystkim filia w Starbieninie, gdzie w 1995 r. założono w porozumieniu z ZKP, Politechniką Gdańską, Polskim Klubem Ekologicznym i duńskim klubem SFOF Ośrodek Edukacji Ekologicznej. Dzięki wsparciu rządu duńskiego posiadał on innowacyjne w tym czasie rozwiązania w postaci m.in. ekologicznego systemu grzewczego, kolektorów słonecznych, turbiny wiatrowej oraz biologicznej oczyszczalni ścieków. Stworzono tam również pracownie artystyczne.
Il. 1. Kaszubski Uniwersytet Ludowy
Instytucja ta posiada rozwiniętą zdolność adaptacji do zmieniających się warunków i potrzeb społecznych, które poddaje stałej analizie po to, by jak najlepiej na nie odpowiedzieć poprzez działania edukacyjne lub doradcze. Dzięki temu oraz wieloletnim dobrym kontaktom z lokalnymi liderami, pomorskimi kręgami naukowymi i wieloma innymi środowiskami zapewnia wysoki poziom działalności edukacyjnej i ma wciąż poszerzający się krąg odbiorców. KUL przez wiele lat był prowadzony przez wybitnego lidera, M. Byczkowskiego. Obecnie Prezesem Zarządu Fundacji jest M. Mówka. W pieczęci KUL znajduje się symbol gryfa.
KK
Bibliografia:
- Obracht-Prondzyński C., Kaszubi – między dyskryminacją a regionalną podmiotowością, Gdańsk 2002, s. 604-607.
- www.kul.org.pl
Ikonografia:
- Źródło: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie
