Kaszubski Uniwersytet Ludowy został założony w 1982 r. Historia jego powstania wiąże się ze Związkiem Socjalistycznej Młodzieży Polskiej, chociaż KUL właściwie od początku był w swoich działaniach niezależny. Sięgając do wzorów skandynawskich, propaguje idee uniwersytetów ludowych, a także „szkoły dla życia”, zainicjowaną przez N.F.S. Grundtviga (1783–1872) i będącą jedną z koncepcji edukacji ustawicznej, realizowanej poza głównym systemem oświatowym. Od 1997 r. nosi imię Józefa Wybickiego. Siedziba KUL mieści się we Wieżycy (Szymbarku, gm. Stężyca, powiat kartuski), organizacja posiadała także oddział w Starbieninie (gm. Choczewo, powiat wejherowski). Od 2004 r. działa jako fundacja ustanowiona przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
W statucie fundacji znajdują się m.in. następujące cele, wprost wynikające również z wcześniejszej działalności tej instytucji i dobrze oddające jej charakter: podejmowanie działań służących zrównoważonemu rozwojowi Kaszub i Pomorza, zachowaniu i przekazywaniu ich dziedzictwa kulturowego, pielęgnacji, rozwijaniu oraz promowaniu ich kultury, budowaniu społeczeństwa obywatelskiego, aktywności społecznej, przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu, edukacji dorosłych, integracji europejskiej oraz ekologii. Są one realizowane w praktyce przede wszystkim poprzez działalność edukacyjną i doradczą – dla szeroko rozumianej lokalnej społeczności, ale też wybranych grup społecznych (np. kobiety, bezrobotni, rolnicy, nauczyciele, animatorzy kultury, dziennikarze). KUL prowadzi także – w mniejszym zakresie – aktywność wystawienniczą, wydawniczą i badawczą. Wiele jego działań jest skierowanych do mieszkańców wsi. W swoich inicjatywach edukacyjnych skupia się na trzech głównych kierunkach: edukacji obywatelskiej, regionalnej oraz ekologicznej. W sferze edukacji obywatelskiej pobudza do aktywności obywatelskiej oraz uczy odpowiedzialności za lokalną społeczność i losy regionu (co łączy się z edukacją regionalną). W zakresie edukacji regionalnej silny pozostaje nurt działań związanych z tzw. współczesną sztuką ludową i twórczością nieprofesjonalną. KUL od lat organizuje plenery dla twórców ludowych i nieprofesjonalnych, a także wystawy ich prac. Posiada również kolekcję współczesnej sztuki ludowej i nieprofesjonalnej oraz stałą jej galerię. Prowadzi warsztaty artystyczne dla różnych grup odbiorców z zakresu m.in.: hafciarstwa, malarstwa na szkle, rzeźby w drewnie, garncarstwa, tkactwa, plecionkarstwa, a także wyrobu tradycyjnych ozdób choinkowych i instrumentów muzycznych. Naukę konkretnych umiejętności łączy z przekazaniem historycznej wiedzy na dany temat. Dba o zachowanie i rozwój języka kaszubskiego. Ośrodek KUL-u jest również siedzibą Rady Języka Kaszubskiego. Odbywa się tam Letnia Szkoła Języka Kaszubskiego. Działalności ekologicznej służyła przede wszystkim filia w Starbieninie, gdzie w 1995 r. założono w porozumieniu z ZKP, Politechniką Gdańską, Polskim Klubem Ekologicznym i duńskim klubem SFOF Ośrodek Edukacji Ekologicznej. Dzięki wsparciu rządu duńskiego posiadał on innowacyjne w tym czasie rozwiązania w postaci m.in. ekologicznego systemu grzewczego, kolektorów słonecznych, turbiny wiatrowej oraz biologicznej oczyszczalni ścieków. Stworzono tam również pracownie artystyczne.
Instytucja ta posiada rozwiniętą zdolność adaptacji do zmieniających się warunków i potrzeb społecznych, które poddaje stałej analizie po to, by jak najlepiej na nie odpowiedzieć poprzez działania edukacyjne lub doradcze. Dzięki temu oraz wieloletnim dobrym kontaktom z lokalnymi liderami, pomorskimi kręgami naukowymi i wieloma innymi środowiskami zapewnia wysoki poziom działalności edukacyjnej i ma wciąż poszerzający się krąg odbiorców. KUL przez wiele lat był prowadzony przez wybitnego lidera, M. Byczkowskiego. Obecnie Prezesem Zarządu Fundacji jest M. Mówka. W pieczęci KUL znajduje się symbol gryfa.
KK
Bibliografia:
- Obracht-Prondzyński C., Kaszubi – między dyskryminacją a regionalną podmiotowością, Gdańsk 2002, s. 604-607.
- www.kul.org.pl
Ikonografia:
- Źródło: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie