Muzyka Kaszub długo torowała sobie drogę na sale koncertowe. Zdaniem gdańskiego teoretyka muzyki, prof. A. Poszowskiego, sytuacja ta spowodowana była w XX w. przez „specyfikę warunków społeczno-politycznych, brak prężnego i zorganizowanego środowiska kompozytorskiego na terenie Pomorza oraz brak należnego klimatu do opieki i zabezpieczania skarbów muzyki ludowej Kaszub”. Po II wojnie światowej instytucjonalny mecenat nad kulturą regionalną Pomorza sprawował Wojewódzki Dom Kultury (WOK, wcześniej Wojewódzki Dom Twórczości Ludowej – powstał w 1954 r.) w Gdańsku. W jego gestii spoczywała organizacja festiwali folklorystycznych, konkursów, sesji naukowych, koncertów, przygotowanie i publikacja materiałów przydatnych w amatorskim ruchu artystycznym (→ folklor muzyczny). W latach 90., z chwilą przemianowania WOK w Nadbałtyckie Centrum Kultury (NCK), zmienił się profil działalności placówki, w wyniku czego problematyka regionalna utraciła swą dotychczasową wagę.
Próbę ożywienia kaszubskiej kultury regionalnej poprzez stworzenie odpowiedniego miejsca dla cyklicznej prezentacji utworów powstałych na Kaszubach oraz inspirowanych kaszubszczyzną podjął w 2002 r. ówczesny dyrektor Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, B. Breza. Powierzył on zamysł organizacji koncertów o tematyce kaszubskiej W. Frankowskiej. Obrana przez nią formuła spotkań (cykl zyskał nazwę „Spotkania z muzyką Kaszub”) stworzyła szerokie pole do prezentacji różnorodnych form twórczości, ukazania muzyki regionu w całej jej rozciągłości, począwszy od muzyki ludowej w jej pierwotnej i opracowanej artystycznie wersji, po muzykę inspirowaną tutejszym folklorem oraz współczesną twórczością literacką.
Cykl, organizowany od 2002 r. dzięki wsparciu lokalnych samorządów oraz MKiDN, w 2010 r. zyskał subsydiowanie MAiC, później zaś MSWiA. Stało się to możliwe dzięki podejmowanej w ramach cyklu promocji języka kaszubskiego, chronionego ustawą o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym z 2005 r.
Staraniem autorki cyklu, utwory kaszubskie prezentowane są z dużą dbałością o ich zróżnicowanie dialektalne. Szczególne zasługi położył na tym polu nieżyjący konsultant „Spotkań” – językoznawca prof. J. Treder, który wprowadzał wokalistów spoza Pomorza w tajniki wymowy południowych, środkowych i północnych Kaszub oraz brzmienie dawnej mowy Kaszubów. Przewodnikiem wykonawców po meandrach dialektu belockiego i gwary jastarnickiej był również znawca folkloru nadmorskiego M. Selin.
„Spotkania z muzyką Kaszub” zyskały życzliwy odzew wśród społeczności Pomorza z uwagi na wielowymiarowe podejście do tytułowego zagadnienia (muzyka ludowa, autorska muzyka regionalna, inspiracje folklorem Kaszub w środowisku ogólnopolskim, rekonstrukcje muzyczne, integracyjne spotkania kolędowe, koncerty monograficzne, tematyczne, prezentacje wyróżniających się formacji chóralnych (→ ruch śpiewaczy), orkiestr dętych, zespołów kameralnych oraz szerokiej rzeszy solistów – wokalistów i instrumentalistów różnych pokoleń). Do tej pory cykl „Spotkań z muzyką Kaszub” pełni ważną rolę środowiskową, stymulując lokalne środowisko twórcze i artystyczne do ciągłej aktywności. Niezależnie od nowych kompozycji, równie często pojawiają się opracowania ludowego materiału, odczytywane w duchu reinterpretacji.
W celu upowszechnienia wiedzy o istniejących i ciągle jeszcze zbyt mało znanych zasobach muzycznych Pomorza, Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej wydało album monograficzny dokumentujący historię cyklu „Spotkania z muzyką Kaszub” w latach 2002-2020. Znalazły się w nim informacje o prezentowanych dziełach, autorach, wykonawcach w połączeniu ze szczegółową dokumentacją koncertów (afisze, programy, zaproszenia). Album ukazuje potencjał kulturotwórczy Pomorza – regionu określanego niegdyś mianem „regionu nieśpiewającego” (→ Cassubia non cantat).
Witosława Frankowska
Bibliografia:
- Cirocka B., Studenci Akademii Muzycznej po kaszubsku, „Pomerania”, 2012, nr 5, s. 58.
- Czalej S., Promocja piękna ukrytego. Wskrzeszanie tradycji, „Gość Gdański”, dodatek do „Gościa Niedzielnego” z 31.12.2007, s. VIII.
- Fopke T, „Ptaszkowie” w wejherowskim muzeum, „Pomerania”, 2007, nr 5, s. 31.
- Fopke T., Nowé brzëmienia na stôri ôrt, „Pomerania”, 2006, nr 12, s. 44-45.
- Frankowska W., Spotkania z muzyką Kaszub. Monografia cyklu koncertów 2002-2020, Wejherowo-Gdynia 2021.
- Poszowski A., Folklor kaszubski w twórczości kompozytorów polskich, w: Oskar Kolberg na Po-morzu Gdańskim w setną rocznicę pobytu, red. M. Pietrzykowska, Gdańsk 1976, s. 155-165.
Fonografia:
Nagrania z koncertów:
- LXV koncert z cyklu „Spotkania z muzyką Kaszub” pt. A w Reduni krwawô wòda, dostęp 05.06.2022, https://www.youtube.com/watch?v=lveqRRGRi1k.
- XLIX koncert z cyklu „Spotkania z muzyką Kaszub” pt. Na marszową nutę, dostęp 05.06.2022, https://www.youtube.com/watch?v=TYB_IncDw8A.
- LXVII koncert z cyklu „Spotkania z muzyką Kaszub” pt. Pod jednym niebem, dostęp 05.06.2022, https://www.youtube.com/watch?v=OxbjHWApT7A.
Płyty powstałe po koncertach:
- Kamiszczi. Paweł Ruszkowski, Kościerzyna-Wejherowo 2017.
- Kaszuby w pieśni artystycznej, Gdańsk 2014.
- Mòrze. Kaszubskie pieśni o morzu, Wejherowo 2004.
- Ptôszkòwie na lëpie. Pieśni z Kaszub południowych, Wejherowo 2007.
- Zasôł jô tam pszenicã. Kaszëbë pòdłùg Cezarégò Pôcórka, CD, Wejherowo 2019.
