Skra Ormuzdowa

« Powrót do listy haseł

Jeden z oryginalniejszych znaków symbolicznych Kaszub i Pomorza. Połączenie orientalnego motywu egzotycznego z lokalnym wymiarem tożsamości.

Pierwotnie o skrach Ormuzdowych mówiono w starożytnej kulturze perskiej (dokładniej zaś w tradycjach religijnych mazdaizmu oraz zoroastryzmu), kiedy pojawiały się w opowieściach o odwiecznej walce pomiędzy bogiem dobra i światła – Ormuzdem oraz bogiem zła i ciemności – Arymanem. Oznakami istnienia sił Ormuzda są rozrzucane po całym wszechświecie, w różnym czasie, słońce, gwiazdy, ogniska, iskry, źródła odnowienia, nadziei i uzdrowienia. W kolejnych wiekach dzięki kontaktom kulturowym pomiędzy Wschodem a Zachodem motyw ten stał się popularny w XIX wieku w romantyzmie (np. wczesnoromantyczna liryka niemiecka, poezja mistyczna Adama Mickiewicza) oraz w modernizmie europejskim i polskim (np. zwłaszcza filozofia Fryderyka Nietschego, proza Stanisława Żeromskiego, poezja Tadeusza Micińskiego).

Pierwszy raz motyw skry Ormuzda pojawił się w tradycji kaszubskiej za sprawą powieści →Aleksandra MajkowskiegoŻecé i przigodë Remusa. Autor utworu zaczerpnąć go mógł dzięki lekturom literackim, w jakich motyw ten występował, jak i z opracowania religioznawczego Wilhelma Bogusławskiego Dzieje Słowiańszczyzny północno-zachodniej do połowy XIII wieku (1889). W historiozoficznym znaczeniu, jakie wprowadził Majkowski, iskrą Ormuzda jest obdarzona postać-duch, która nie pozwala Kaszubom na upadek ducha i bierność, inspirując do ratowania dawnych obyczajów, tradycji przodków i godności i dumy etnicznej. W wizji Majkowskiego przez całe wieki istnienia żywiołu kaszubskiego na Wielkim Pomorzu (od Rostocku do Gdańska) pojawiają się co pewien czas ludzie obdarzeni mocą Ormuzda, choć ich istnienie jest stale zagrożone ze strony Arymana-Czernika-Smętka. Skrę Ormuzdową rozpoznają w Remusie niektórzy z bohaterów utworu, zaś on sam w swoim dramatycznym osobowościowo-identyfikacyjnym rozwoju odkrywa wreszcie wielkie znaczenie i wartość rodzimej kaszubskości. Znana z azjatyckiego mitu walka Ormuzda-światła i Arymana-ciemności zostaje w przywołanej tutaj powieści Majkowskiego osadzona na górze Rowokół i dotyczy aktualnego na przełomie XIX-XX wieku procesu kulturowego zaniku Kaszubów-Słowińców na Pomorzu, zaś w szerszej perspektywie – dramatu wytracania się kaszubskości ulegającej germanizacji.

We współczesnym życiu społeczno-kulturowym Kaszub i Pomorza odznaczenie „Skry Ormuzdowej” stało się ważną formą docenienia działalności popularyzacyjnej, edukacyjnej, artystycznej lub animatorskiej. Owa forma nagrody wręczana jest corocznie od 1985 roku przez kapitułę złożoną z członków kolegium redakcyjnego „Pomeranii”, najważniejszego czasopisma kaszubskiego. W metaforycznym i środowiskowym wymiarze osoba odbierająca Skrę Ormuzdową może być odbierana jako ktoś szczególnie inspirujący dla nowych pokoleń mieszkańców Kaszub i Pomorza. To człowiek pracowity i konsekwentny w działaniach promujących tożsamość kaszubską i pomorską.

Z nieżyjących już osób, które propagowały kulturę kaszubską Skrą Ormuzdową odznaczeni zostali m.in.: Józef Chełmowski, Bolesław Jażdżewski, Zofia Miklińska, Ewa Brenner i wielu innych.

Daniel Kalinowski

Bibliografia:

  • J. Samp, Smętek. Studium kreacji literackich, Gdańsk 1984.
  • T. Linkner, Heroiczna biografia Remusa, Gdańsk 1996.
  • C. Obracht-Prondzyński, Zjednoczeni w idei, Gdańsk 2006.

« Powrót do listy haseł