Miejscowość nad Bałtykiem w powiecie puckim. Przylądek Rozewie długo uznawano za najbardziej wysunięty na północ fragment Polski (według obecnych ustaleń miejsce to znajduje się w sąsiedniej Jastrzębiej Górze). Najstarsza pisana informacja o Rozewiu zawarta jest w dokumencie z 1359 r., w którym komtur gdański nadaje 30 włók na Rozewiu H. Cluckow i M. Cuniken. Na mapie Pufendorfa z 1729 r. występuje jako Resehoeft. Osada Rozewie (w czasach panowania niemieckiego Rixhoeft) była traktowana jako przysiółek wsi Tupadły. W 1885 r. liczyła 38 mieszkańców i 8 domów. Do końca I wojny światowej nazwa Rozewie odnosiła się wyłącznie do przylądka i latarni morskiej. Wieś Rozewie powstała po 1920 r. W latach 1963–1972 była częścią Jastrzębiej Góry. Od 2015 r. jest wsią sołecką, zamieszkuje ją 329 osób (2021 r.).
Z uwagi na położenie na wysokim klifie przylądek Rozewie był punktem orientacyjnym dla rybaków i żeglarzy. Najprawdopodobniej już w XVI w. znajdował się tu prototyp latarni morskiej w postaci drewnianej wieży wspartej na słupach o wysokości ok. 5 metrów, na szczycie której na metalowym ruszcie palono ognisko. Następnie zastąpiono je mosiężnym kotłem, w którym palono olej (tłuszcz), stanowiący źródło światła. Latarnia morska na Przylądku Rozewie została umieszczona na szwedzkiej mapie z 1696 r. W latach 1821–1822 wybudowano nową latarnię morską. W 1910 r. wieżę latarni podwyższono i zainstalowano nowoczesne na tamte czasy urządzenia świetlne (światło elektryczne o większym zasięgu). W 1978 r. latarnię zmodernizowano. Funkcjonuje ona do dziś jako tzw. stara latarnia. Wysokość tej wieży wynosi 32,7 m (wysokość światła 83 m n.p.m.), zasięg światła 48,2 km. Na Rozewiu znajduje się nieczynna obecnie nowa latarnia, która funkcjonowała w latach 1875–1910 jednocześnie ze starą. Zamknięto ją po unowocześnieniu starej. Jej wieża do ok. 1990 r. była wykorzystywana przez Wojska Ochrony Pogranicza dla celów obserwacyjnych.
Il. 1. Latarnia rozewska
Zapalaniem świateł i funkcjonowaniem rozewskiej latarni zajmowały się rody latarników. Według legendy pierwszą latarniczką była córka kapitana szwedzkiego statku, który rozbił się w XVII w. w okolicach Rozewia. Uratowana przez miejscowego rybaka, do końca życia, co noc paliła na wzgórzu ognisko, aby innych rybaków i żeglarzy nie spotkał ten sam los, co jej ojca. Zajęcie to przechodziło często z ojca na syna lub brata. Rozewską latarnię przez dziesiątki lat zapalali Kisterowie (ostatni, Leopold pracował w latach 1909–1930), Behmkowie (Augustyn w latach 1910–1918, Józef w latach 1930–1939), Adrianowie (Józef w latach 1920–1937; Augustyn w latach 1946–1984; Roman w latach 1983–1985 i od 2015), Krężałkowie (Aleksander w latach 1971–2015, Artur od 2015). Najbardziej znaną rodziną latarników na Rozewiu byli Wzorkowie. W 1921 r. Dowództwo Wybrzeża Morskiego skierowało do przejęcia latarni z rąk niemieckich L. Wzorka (1896–1939), pochodzącego z Sanoka, członka załogi ORP „Pomorzanin”. Pracę latarnika łączył on z działalnością społeczno-polityczną i kulturalną – założył m.in. oddział Polskiego Związku Zachodniego w Łebczu. Był inicjatorem nadania rozewskiej latarni imienia S. Żeromskiego. On też upowszechnił legendę mówiącą o tym, iż w latarni powstała powieść Wiatr od morza. S. Żeromski w latach 1920–1924 r. przebywał kilkakrotnie na polskim Pomorzu (od maja do września 1920 r. mieszkał z rodziną w Gdyni-Orłowie), zapoznał się z piśmiennictwem dotyczącym Pomorza i Kaszub, zwiedzał też rozewską latarnię. Jednak powieść powstała w Warszawie. Wydana w 1922 r. przedstawiała zbeletryzowane dzieje Pomorza i walkę Kaszubów z germanizacją. Powieść została bardzo krytycznie przyjęta w Niemczech, co wypłynęło prawdopodobnie na to, iż szwedzka Akademia nie przyznała Żeromskiemu Nagrody Nobla, do której był nominowany. Natomiast L. Wzorek z powodu promowania kultury polskiej został aresztowany przez Niemców i zamordowany w Piaśnicy w dniu 31.12.1939 r. W latach 1945–1975 r. funkcję latarnika na Rozewiu sprawował jego brat Władysław, a następnie od 1975 do 1980 r. syn Leona – Zbigniew. W 1969 r. na ścianie rozewskiej latarni została odsłonięta tablica upamiętniająca L. Wzorka. Jego nazwisko nosi także ulica, przy której znajduje się latarnia.
Natomiast w starej rozewskiej blizie od 1963 r. funkcjonuje Muzeum Latarnictwa (oddział Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku). W Muzeum znajduje się m.in. reflektor z rozewskiej latarni z lat 1910–1978, a także ekspozycja poświęcona S. Żeromskiemu (→muzea).
Anna Kwaśniewska
Bibliografia:
- Czerner M. Latarnie morskie polskiego wybrzeża, Poznań 1986
- N.N. Migawki z rozewskiej blizy, „Kaszebë”,1957, nr 5, s. 8
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IX, red. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1888, s. 834
Netografia:
www.pl.wikipedia.org.wiki. Latarnia_Morska_Rozewie, (dostęp: 22.12.2018)
Ikonografia:
- Źródło: Instytut Kaszubski
