Siedzibą Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie (gm. Nowa Karczma, pow. kościerski) jest dwór, który w latach 1740–1785 był własnością rodziny Wybickich. Wybudowano go na początku XVIII w. na zlecenie Gleissen-Doręgowskich, a następnie kilka razy przebudowywano. W 1946 r. został objęty ochroną konserwatorską. W ramach renowacji i adaptacji budynku na cele muzealne przywrócono jego stan z II poł. XVIII wieku. Tutaj 29.09.1747 r. urodził się J. Wybicki, autor tekstu Mazurka Dąbrowskiego – polskiego hymnu państwowego. R. Ostrowska i I. Trojanowska tak sformułowały poświęcone mu hasło w Bedekerze kaszubskim z 1962 r.: „Chyba nie trzeba przypominać, kim był Józef Wybicki i co mu zawdzięczamy? Mało natomiast kto wie, że urodził się on w Będominie w powiecie kościerskim, a więc był… rodowitym Kaszubą!”. Wybicki sprzedał posiadłość w Będominie w 1783 r.
Muzeum powstało w 1978 r., ale starania w celu jego utworzenia podejmowano już wcześniej. Głównym inicjatorem tych zabiegów było Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie (dużą rolę odegrali m.in.: S. Pestka, W. Odyniec, A. Bukowski, T. Zieliński). W ramach sesji dedykowanej Wybickiemu, która odbyła się w 1961 r. w Kościerzynie, postulowano utworzenie placówki muzealnej. Wkrótce potem zorganizowano pierwszą wystawę o Wybickim w dworku, w którym wówczas mieściła się szkoła (1963), wydrukowano foldery o ekspozycji i miejscowości, zaczęto przekazywać dary dla przyszłego muzeum. Hasło utworzenia muzeum pojawiło się także w Roku Ziemi Kaszubskiej (1965). Z kolei rok 1975 ogłoszono Rokiem Wybickiego i z tej okazji w Będominie zorganizowano nową, nieco większą wystawę. Od początku MHN jest oddziałem Muzeum Narodowego w Gdańsku. W 1999 r. aktywowano przy MHN Ośrodek Dokumentacji i Informacji Polskich Pieśni Narodowych.
W MHN prezentowane są trzy wystawy stałe: „Józef Wybicki i jego czasy”, „Losy Mazurka Dąbrowskiego” i „Polskie symbole narodowe”. W 2015 r. wystawy zmodernizowano i uzupełniono muzealiami z Zamku Królewskiego i Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Do zbiorów własnych MHN należą: pamiątki po J. Wybickim, elementy wyposażenia dworu (meble, obrazy, dywany), broń, eksponaty o charakterze patriotycznym, w tym biżuteria, karty pocztowe, kilimy, a także muzealia bezpośrednio lub pośrednio związane z Mazurkiem Dąbrowskiego, np. śpiewniki, wersje Mazurka, wygrywające jego melodię pozytywki, płyty gramofonowe, przykłady hymnów innych państw inspirowanych utworem Wybickiego.
Na terenie należącym do MHN w 2013 r. postawiono pomnik orła o wysokości 5 metrów, wykonany z ok. 200 kos. W 2019 r. w parku dworskim zasadzono genetyczną kopię tzw. Dębu Wybickiego liczącego niemal 450 lat. Cykliczną imprezą plenerową MHN jest Batalia Napoleońska – widowisko o charakterze rekonstrukcyjnym (→ rekonstrukcje historyczne). W 2019 r. w muzeum odbyło się także widowisko pt. The Independent, poświęcone historii USA i udziale w niej Polaków. Działa tu także Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie.
Ze względu na historyczną lokalizację (miejsce urodzenia J. Wybickiego) i tematykę wystaw, MHN jest muzeum istotnym w skali kraju. Z tych samych powodów jest ono ważne dla Kaszub i Kaszubów, podobnie jak Wybicki, którego uczczono popiersiem w Będominie i okazałym pomnikiem autorstwa W. Sampa w reprezentatywnym miejscu Kościerzyny. Warto wspomnieć, że w 1947 r., w 200-lecie urodzin Wybickiego, w dworku, w którym obecnie mieści się MHN, powołano do życia Uniwersytet Ludowy im. Józefa Wybickiego. Na tablicy upamiętniającej napisano, że miejsce to „będzie służyć wiejskiej młodzieży kaszubskiej powiatów kościerskiego i kartuskiego. Ma on być również ośrodkiem pielęgnującym regionalizm kaszubski”.
Jak dotąd, to jedyne muzeum hymnu narodowego na świecie.
Katarzyna Kulikowska
Bibliografia:
- Obracht-Prondzyński C., Kaszubi – między dyskryminacją a regionalną podmiotowością, Gdańsk 2002
- Tenże, Kaszubskich pamiątek skarbnice. O muzeach na Kaszubach – ich dziejach, twórcach i funkcjach społecznych, Gdańsk 2008
- Róża Ostrowska, Izabella Trojanowska, Bedeker kaszubski, Gdynia 1962
Netografia:
