Kaszubszczyzna bywała obecna w różnej postaci w telewizji już w okresie PRL-u, jednak pierwszy kaszubski program, magazyn „Rodnô Zemia”, został wyemitowany dopiero 21.07.1990 r. (TVP3 Gdańsk). W grudniu 1989 r. szef Komitetu ds. Radia i Telewizji, A. Drawicz, wyraził zgodę na jego zaistnienie. Główną rolę w powstaniu programu odegrało Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Początkowo magazyn emitowano co dwa tygodnie, trwał pół godziny. Znajdowały się w nim m.in. informacje o bieżących wydarzeniach i zagadnieniach istotnych dla społeczności kaszubskiej, prezentowano historię i kulturę Kaszub, wywiady z kaszubskimi działaczami i naukowcami. Istotnym elementem były lekcje języka kaszubskiego „Gôdómë pò kaszëbskù”, które opracowywali M. Cybulski i E. Gołąbek, a przedstawiali członkowie Klubu „Pomorania” (→ organizacje młodzieżowe). Autorką programu była I. Trojanowska. Następnie prowadzenie przejęli jej współpracownicy A. Jabłoński i E. Pryczkowski. Później audycję realizowali E. i E. Pryczkowscy oraz osoby z nimi współpracujące. Likwidacja magazynu w 2010 r. (wcześniej był stopniowo skracany) wywołała w społeczności kaszubskiej duże poruszenie. Na stronie TVP3 Gdańsk do niedawna dostępnych było kilka archiwalnych odcinków z 2010 r. W latach 2006–2008 w TVP3 Gdańsk emitowano program „Kaszëbë”, realizowany w porozumieniu z Radiem Kaszëbë. Prowadzili go A. Cupa i D. Majkowski, później także W. Makurat, W. Korthals i B. Kunc. Od 2008 r. TVP3 Gdańsk nadaje program „Tedë jo”. Jego formuła przekształcała się, zwłaszcza zmienny był stopień wykorzystania języka kaszubskiego. Prowadzili go: A. Cupa, K. Raszeja, A. Włodkowska. Kilka lat temu misję programu określono następująco: „Jest to audycja adresowana do społeczności posługującej się językiem regionalnym, czyli kaszubskim. W »TEDË JO« Kaszubi, po kaszubsku mówią o sobie i ważnych dla siebie sprawach”. W 2023 r. opisano program w następujący sposób: „Piękna kraina, a w niej piękni ludzie. Nie o wygląd zewnętrzny tu chodzi, ale o ich pasję, ukłon w stronę tradycji, ale też ducha nowoczesności, którego wplatają pomiędzy te jeziora, te lasy, tę Nordę i ten borowiacki styl. Tyle miejsc, tyle pomysłów, tyle przejechanych z kamerą kilometrów – po prostu Tedë Jo! Karolina Raszeja zaprasza”. W Internecie można odnaleźć odcinki programu od 24 listopada 2013 r. W 2014 r. w TVP3 Gdańsk pojawił się cykl „Wiedno Kaszëbë”, składający się z 8 odcinków autorstwa A. Cupy-Dziemińskiej. Od 2017 r. zaczęto pokazywać filmy dokumentalne E. Pryczkowskiego o Kaszubach. Od 2019 r. jest emitowany program „Farwë Kaszëb”. Prowadzącymi byli T. Slowi i D. Kwidzińska, E. Nowicka i P. Pastalenc. Od początku program współtworzyła P. Węsierska.
Od 1.09.2010 do 14.05.2012 r. działała pierwsza kaszubska telewizja CSB TV. Miała ona charakter informacyjny i rozrywkowy. Jej siedziba mieściła się w Rumi, a właścicielem była spółka Media Kaszëbë, na czele której stał A. Jabłoński. Za jej utworzeniem stało środowisko związane z Radiem Kaszëbë. W ramówce CSB TV znajdowały się zarówno produkcje własne, jak i inne. Emitowała m.in. programy: „Bùten szëkù”, „Domôcëzna”, „Familiowé granié”, „Farwë kùchni”, „Kaszëbi”, „Mòrze mòżnosców”, „Na swòjim”, „Ò tim a nym”, „Rządzymë sã sami”, „Wszëtczégò nôbëlniészégò”, „Zakrącony w tuńcu” oraz audycje „Gospoda Radia Kaszëbë” i „Hitë Radia Kaszëbë”. Nawiązała współpracę ze śląską TVS (TV Silesia). CSB TV zamknięto, gdyż generowała straty – liczba odbiorców jej programów była znacznie mniejsza niż pierwotnie szacowano.
Wątki kaszubskie pojawiały się także w takich prywatnych telewizjach, jak: Twoja Telewizja Morska, Twoja Telewizja Religijna, Telewizja Teletronik/Wybrzeże. W 2010 r. w TTM pojawił się pierwszy kaszubski program „Tu je nasza zemia” prowadzony przez P. Szycę. ZKP, współpracując z TTM, realizowało programy telewizyjne, korzystając z dofinansowania Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji (w latach 2013–2015) oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (w latach 2016–2018). W ten sposób powstały: „Na gòscënie”, „Kaszëbë òd kùchnie”, „Gôdómë pò kaszëbskù”, „Gazétny przezérk”, „Na kaszëbską nótá”, „Klëka”. W TTM E. Pryczkowski prowadził także „Skarbë Kaszëb”. W TTR są prezentowane „Kaszëbskô Knéga”, „Gôdczi ò wierze”, „Kaszëbskô Ewanielëjô” oraz „Spod kaszubskiej strzechy”. W TVT Teletronik/Wybrzeże nadawano pogramy: „Spiéwné Ùczbë”, „Wòjnowi Kaszëbi” i „Klëka”.
Coraz częściej lokalne portale zaczynają przejmować rolę regionalnej telewizji, umieszczając w sieci m.in. wywiady, relacje z wydarzeń (np. koscierzyna24.info, kościerski.info) (→ Kaszubi w sieci). W pewnej mierze rolę kaszubskiej telewizji pełnią dostępne w różnych miejscach Internetu współcześnie nagrywane programy o Kaszubach i po kaszubsku, materiały na blogach i w mediach społecznościowych, wśród których odbiorca samodzielnie nawiguje. W Internecie znajdują się także archiwalne programy telewizyjne związane z Kaszubami, w których często można usłyszeć język kaszubski, co rozszerza dostępność źródeł wiedzy o kaszubszczyźnie. Kaszubi i Kaszuby pojawiają się także w ponadregionalnych telewizjach, jednak nierzadko jest to przekaz o charakterze egzotyzującym. Kaszubi prezentowani są wtedy jako lokalna ciekawostka, przykład „wielokulturowości butikowej”, w której owa różnorodność kulturowa sprowadzana jest do kilku widocznych, „egzotycznych” i ciekawych dla potencjalnego odbiorcy emblematów. W tej funkcji najczęściej występuje tzw. strój kaszubski oraz język kaszubski.
Katarzyna Kulikowska
Bibliografia:
- Łuczyński A., Kaszubszczyzna w mediach elektronicznych. Zarys dziejów, „Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka/Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego”, 2018, s. 201–222
- Obracht-Prondzyński C., Kaszubi. Między dyskryminacją a regionalną podmiotowością, Gdańsk 2002
- Tenże, Fopke T., Kulikowska K., Współczesna kultura kaszubska, Gdańsk 2018.
- Pioch D., Kaszubskojęzyczna oferta w CSB TV, „Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka/Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego”, 2011, s. 257–263
- Pryczkowski E., Funkcjonowanie i kres telewizyjnego magazynu kaszubskiego „Rodnô zemia” (1990-2010), „Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka/Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego”, 2011, s. 264–273
Netografia:
