Dobrogost i Miłosława to tytuł najbardziej znanego poematu miłosnego twórczości kaszubskojęzycznej autorstwa Leona Heykego. Był pisany i publikowany w czasopismach w częściach w latach dwudziestych i trzydziestych XX w., w całości został wydany dopiero dużo później.
Gatunkowo jest to trójdzielna kompozycja balladowa (cz. I – Miłosława, cz. II – Wòjewòda, cz. III – I sã stało), pisana wierszem sylabicznym, rymowanym, stylizowanym na literaturę średniowieczną, rodzaj kompilacji liryki „materii celtyckiej” (liryki prowansalskiej) i chanson de geste (pieśni rycerskiej). Stylistycznie panuje tutaj podniosły ton opowiadania o miłości dwojga ludzi, w idealizowanych czasach średniowiecza oraz kulturowej przestrzeni Kaszub. W wymiarze kompozycyjno-treściowym jest to nade wszystko historia o wielkim uczuciu Miłosławy – wrażliwej, pięknej dziewczyny i Dobrogosta – wojewody-rycerza i czułego mężczyzny, które rozwija się w niesprzyjających okolicznościach historycznych i środowiskowych. Młodym bohaterom dane jest się pobrać, lecz ich małżeństwo stale jest zagrożone zewnętrznymi przeszkodami. Opisy głównych bohaterów naznaczone są ciekawymi artystycznie rysami (sublimacja, idealizacja), budując wokół nich aurę głębokiej miłości. Także i przedstawienie postaci negatywnych (Dagomir) jest formalnie dojrzałe, co dramatyzuje wydarzenia i nadaje większych emocji postaciom. Trzeba pamiętać, że do dziś w literaturze kaszubskojęzycznej brak drugiego tak konsekwentnie napisanego poematu historycznego.
Il. 1.
Utwór Heykego, oprócz elementów ballady, jest jednocześnie rodzajem epopei lirycznej, w której pojawia się mit szczęśliwej krainy Kaszub, rządzonej przez idealnego średniowiecznego księcia Świętopełka II, otoczonego przez wierne mu rycerstwo, duchowieństwo i poddanych. Gdańsk wyrasta tutaj na miasto stołeczne samodzielnego państwa, zaś Świętopełk toczy zwycięskie wojny z Zakonem Krzyżackim (→ Krzyżacy) i sąsiadami. Nie wszystko jednak się toczy szczęśliwie. Wewnętrzni i zewnętrzni wrogowie czyhają, stąd zazdrosny o Miłosławę Dagomir spiskuje z bratem Świętopełka – Samborem, zaś z zewnątrz wojska krzyżackie i polskie stale naruszają granice księstwa wschodniopomorskiego.
Trzecim ważnym wyznacznikiem poematu jest narracja tożsamościowa, która wychodząc od kaszubskiej sfery folklorystycznej (legendy i podania), nadaje ludziom, miejscom i zdarzeniom znaczeń symbolicznych. Pojawiają się np. Pucka Góra jako miejsce ze uśpionymi wewnątrz niej wojskiem, klasztory w Oliwie oraz Żukowie jako ośrodki życia duchowego, opowieści o Gdańsku, Chmielnie lub Garczu jako ważnych ośrodkach miejskich. Występują w utworze również elementy tradycji przedchrześcijańskich, np. mit o zatopionym mieście Wineta albo relikty wierzeń prasłowiańskich (wiły, krośnięta). W takim świetle Kaszuby to bliska sercu przestrzeń emocjonalna, bez której podmiot utworu nie może odnaleźć w świecie egzystencjalnego spełnienia. Nie chodzi zresztą tylko o odczucia jednego człowieka, ale o wyraz ponadjednostkowej świadomości regionalno-etnicznej, ideę kaszubskiej podmiotowości, która w ujęciu mitu Heykego i innych młodokaszubów zbudowana została już w XIII w. W takim układzie Kaszubi mają współcześnie prawo czuć się pewnie ze swoimi aspiracjami kulturowymi, społecznymi i politycznymi. Miało to szczególne znaczenie w kontekście dyskusji o Pomorzu i Kaszubach w drugiej i trzeciej dekadzie XX w., kiedy Rzeczpospolita Polska wróciła na mapy Europy, zaś właśnie za sprawą Kaszub uzyskała dostęp do Morza Bałtyckiego.
Daniel Kalinowski
Bibliografia:
- Dzieło Leona Heykego, red. J. Borchmann, M. Plińskiej i B. Wiszowatego, Bolszewo 2016.
- Heyke L., Dobrogòst i Miłosława, Gdańsk 1999.
- Janke S., Poeta z kaszubskiej nocy, Gdańsk 1998.
- Linkner T, Z lirycznej i epickiej twórczości Leona Heykego, Bolszewo 2015.
Ikonografia:
- Źródło: Instytut Kaszubski
