Darłowo (najstarszy zapis nazwy z 1205 r. jako Dirlow, nazwa niem. Rügenwalde zapisana w 1312), niewielkie miasto w województwie zachodniopomorskim (na Pomorzu Środkowym), u zbiegu rzek Wieprzy i Grabowej, leżące 3 km od Morza Bałtyckiego.
Darłowo od początku istnienia związane było z Bałtykiem. Prawa miejskie otrzymało w 1271 r. z rąk księcia Rugii – Wisława II. W poł. XIV w. miasto znalazło się pod panowaniem →Gryfitów – księcia Bogusława V, który rozpoczął w mieście budowę zamku i zabiegał o przystąpienie do Hanzy. W 1382 r. w Darłowie urodził się →Eryk Pomorski, późniejszy król Norwegii, Danii i Szwecji, który jednak z powodu porywczego charakteru oraz błędnych decyzji politycznych utracił swoją władzę i u schyłku życia powrócił do rodzinnego miasta, gdzie zmarł w 1459 r. To dzięki niemu na arenie średniowiecznej Europy bierze się dzisiejsze promocyjne określanie Darłowa jako miasta królewskiego. Eryk Pomorski stał się bohaterem wielu awanturniczych opowieści. Nazywany był np. korsarzem Bałtyku ze względu na łupieżcze wyprawy morskie, które organizował z Visby na Gotlandii po utracie skandynawskich tronów. W legendę obrosły również opowieści o skarbie zgromadzonym przez Eryka Pomorskiego i złożonym w darłowskim zamku. Bogactw tych poszukiwano zaraz po śmierci władcy, ale do dziś niczego nie odnaleziono. Losy Eryka stały się podstawą poematu historycznego Czesława Kuriaty Powrót księcia Eryka (1965) oraz powieści historyczno-obyczajowej Teresy Bojarskiej pt. Requiem dla ostatniego wikinga (1974).
Il. 1. Poemat historyczny Czesława Kuriaty o najsłynniejszym darłowianinie: królu Danii, Norwegii i Szwecji
W czasach nowożytnych Darłowo zasłynęło jako kurort już na początku XIX w., a w późniejszych latach odwiedzał je kilkakrotnie cesarz Niemiec Wilhelm I. Także w XIX w. darłowscy handlarze/handlowcy wypromowali znaną na całą pruską, a potem niemiecką prowincję Pomorze markę wędlin Rügenwalder Teewurst, które wytwarzano także po 1945 r. na terenie RFN. W okresie II wojny światowej w poddarłowskim punkcie sytuacyjnym naziści prowadzili eksperymenty dotyczące dalekosiężnych dział o nazwach Berta i Gustav, które były uważane wówczas za największe tego typu uzbrojenie na świecie.
Po 1945 r. osiedlili się w Darłowie przybysze/osadnicy z różnych regionów Polski (także i Kaszubi), co ciekawie opisał w swoich pamiętnikach pierwszy polski burmistrz miasta Stanisław Dulewicz, który potrafił stworzyć w mieście atmosferę trudnego, ale zgodnego współżycia pomiędzy Polakami a nowymi osadnikami.
Darłowo pojawiło się także jako tło dla filmu fabularnego pt. Naprawdę wczoraj (reż. Jan Rybkowski, 1963), w którym główne role grali Beata Tyszkiewicz i Andrzej Łapicki. Scenariusz tego sensacyjno-psychologicznego obrazu powstał na podstawie powieści Leopolda Tyrmanda Siedem dalekich rejsów (wyd. ang. 1959, wyd. niem. 1962, wyd. pol. 1975). Ukazywała ona poszukiwania drogocennego srebrnego ołtarza z darłowskiego kościoła Mariackiego, który zaginął w latach powojennych. Autor powieści kilkakrotnie przebywał w mieście, fabułę więc nie tyle wymyślił, co usłyszał od mieszkańców Darłowa.
Il. 2. Sarkofag Eryka Pomorskiego w kościele mariackim w Darłowie
W Darłowie ponad dekadę działał w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. o. Jan Jędryszek (franciszkanin), propagator kaszubszczyzny w życiu Kościoła katolickiego. To z inicjatywy tego duchownego przed kościołem farnym w Darłowie powstało lapidarium, a w nim pamiątkowy krzyż z kaszubską inskrypcją. W świątyni tej znajdują się pochówki książęcego rodu Gryfitów, wraz z nagrobkiem najsłynniejszego chyba jej przedstawiciela Eryka Pomorskiego. Z Darłowa pochodzi współczesny publicysta Cezary Łazarewicz, a atmosferę Pomorza Środkowego końca XX i początku XXI w. odzwierciedla zbiór jego reportaży Kafka z Mrożkiem. Reportaże pomorskie (2012) oraz Tu mówi Polska. Reportaże z Pomorza (2016).
Dzisiaj miasto kojarzone jest z czystymi plażami w Darłówku, Festiwalem Media i Sztuka albo Przeglądem Filmów Skandynawskich, z Zespołem Szkół Morskich oraz urokliwym, staromiejskim rynkiem i zamkiem książąt pomorskich, w którym działa miejscowe muzeum.
Daniel Kalinowski
Bibliografia:
- T. Bojarska, Requiem dla ostatniego wikinga, Gdańsk 1974.
- K. Dulewicz, Z pamiętnika pierwszego burmistrza Darłowa Stanisława Dulewicza, Darłowo 2003.
- Historia i kultura ziemi sławieńskiej, red. J. Sroka, W. Rączkowski, t. 13: Darłowo, Sławno-Darłowo 2019.
- Historia i kultura ziemi sławieńskiej, red. J. Sroka, W. Rączkowski, t. 14: Darłowo. Migawki z historii miasta i okolic, Sławno-Darłowo 2021.
- C. Łazarewicz, Kafka z Mrożkiem. Reportaże pomorskie, Bielawa 2012.
- Tegoż, Tu mówi Polska. Reportaże z Pomorza, Czarne 2016.
- L. Tyrmand, Siedem dalekich rejsów, Londyn 1975.
Filmografia:
Naprawdę wczoraj (1963, reż. J. Rybkowski)
Netografia:
http://www.pomeranica.pl/wiki/Dar%C5%82owo
Ikonografia:
- Źródło: Instytut Kaszubski
- Źródło: Instytut Kaszubski
