Współtwórca i prof. UG, autor wielu monografii i innych dzieł dotyczących historii, literatury i kultury Kaszubów i Pomorza.
A. Bukowski urodził się 30.11.1911 r. w Starych Polaszkach w rodzinie chłopskiej Anny z Gołuńskich i Leona. Ukończył gimnazjum w Kościerzynie, będąc tam działaczem m.in. Kółka Krajoznawczego, Towarzystwa Filomatów i Sodalicji Mariańskiej. Po maturze jako ochotnik odbył obowiązkową służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rez. Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. W latach 1932–1936 studiował polonistykę na Uniwersytecie Poznańskim. Przed wojną pracował jako bibliotekarz w Toruniu, gdzie działał w Zrzeszeniu Miłośników Kaszubszczyzny „Stanica” i w Konfraterni Artystów, redagując czasopismo „Teka Pomorska” i współpracując z Rozgłośnią Pomorską Pol. Radia oraz z lokalnymi czasopismami wychodzącymi na Kaszubach. Uczestniczył w przygotowaniach do druku Żëcé i przigòdë Remusa A. Majkowskiego, pisząc wstęp do tej powieści. Zgromadził wówczas materiały do fundamentalnej monografii – rozprawy doktorskiej, którą ukończył po wojnie i wydał pt. Regionalizm kaszubski. Ruch naukowy, literacki i kulturalny. Zarys monografii historycznej, Poznań 1950.
Jako oficer walczył we wrześniu 1939 r.; okupację spędził w obozach jenieckich, publikując po latach swój dziennik Za drutami oflagów (Wrocław 1983). Po wojnie pracował w Instytucie Bałtyckim w Toruniu, współpracując m.in. z czasopismem „Arkona”, wychodzącym w Bydgoszczy. Był m.in. prezesem Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach. W 1948 r. osiadł w Gdańsku, a w 1950 został pracownikiem WSP, w której m.in. kierował Zakładem Kaszuboznawczym, a w latach 1956–1962 był jej rektorem. Między innymi był działaczem GTN, Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza, współzałożycielem Zrzeszenia Kaszubskiego, promotorem postaci F. Ceynowy. Od 1953 r. członek i działacz PZPR, ekspert KW PZPR w sprawach kaszubskich. W 1964 r. został prof. nadzwyczajnym, w 1982 – zwyczajnym. W 1957 r. zainicjował powstanie Komitetu Organizacyjnego Uniwersytetu Gdańskiego. Był dziesiątki lat redaktorem „Rocznika Gdańskiego”, organizatorem wielu konferencji historycznych i historyczno-literackich, wydawcą dzieł zbiorowych, korespondencji i wspomnień, źródeł, promotorem licznych prac magisterskich i doktorskich dotyczących problematyki kaszubsko-pomorskiej. Współpracował z mediami, zwłaszcza z prasą gdańską, publikując na jej łamach cenne artykuły i polemiki.
Il. 1. Andrzej Bukowski
Jako marksista i działacz polityczny wycofał się z działalności ZKP, będąc odtąd jego gorącym krytykiem, zwłaszcza radykalnego nurtu ruchu kaszubskiego – zrzeszyńców. Mając kontakty naukowe z innymi ośrodkami kraju, opublikował wiele artykułów, biogramów i minimonografii dotyczących kaszubszczyzny w takich dziełach zbiorowych, jak: Polski Słownik Biograficzny, Nowy Korbut, Literatura polska. Dzięki niemu Kaszubi i kaszubszczyzna, Pomorze i problematyka pomorska, także ówcześni twórcy literatury polskiej znad Bałtyku, obecni byli dobitniej w świecie ogólnopolskim. W jego dorobku, obejmującym ok. 800 publikacji, w odniesieniu do dziejów Kaszubów i Pomorza Nadwiślańskiego szczególnie cenne są: Pomorze Gdańskie 1805–1850. Wybór źródeł (Wrocław 1958) oraz Pomorze Gdańskie w powstaniu styczniowym (Gdańsk 1964).
A. Bukowski odznaczony był m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem Stolema. Za żonę pojął koleżankę ze studiów – E. Drachowską, wspierającą go w pracy twórczej. Z trojga ich dzieci, śp. Miłosława kontynuowała po części dzieło ojca jako pracownik naukowy UG. Bogaty w cassubiana i pomeranica księgozbiór trafił za jej przyczyną do bibliotecznych zbiorów w Słupsku i Gdańsku, a przebogate archiwum kaszubologiczne, obejmujące m.in. spuścizny młodokaszubów i archiwum redakcyjne „Gryfa”, o których za życia Profesora krążyły legendy, do Biblioteki Głównej UG.
A. Bukowski zmarł 14.02.1997 r. w Gdańsku. Jedna z sal wykładowych b. Wydziału Humanistycznego UG otrzymała jego imię.
Józef Borzyszkowski
Bibliografia:
- Bełkot J., Czasopisma kulturalno-literackie Konfraterni Artystów w Toruniu w latach 1934-1938, „Rocznik Toruński”, t. 10, 1975
- Bibliografia publikacji prof. dr. Andrzeja Bukowskiego, oprac. D. Latra, B. Szczęch, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego UG. Prace Historyczno-Literackie”, 1986, nr 10-11
- Borzyszkowski J., Bukowski Andrzej (1919-1997), badacz dziejów i kultury Kaszubów oraz Pomorza, nauczyciel akademicki, działacz społeczny, publicysta, współtwórca UG, [w:] SBPN, Suplement I, Gdańsk 1998 (tu bibliografia)
- Bukowski A., Siedem wieków Polaszek wsi podkościerskich 1289-1989. Szkice historyczne swoje i innych autorów przysposobił i oddał do druku polaszkowianin, Gdańsk 1989
- Galus H., Narodziny i rozwój Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1989
- Obracht-Prondzyński C., Kaszubi – między dyskryminacją a regionalną podmiotowością, Gdańsk 2002
- Tenże, Pięćdziesiąt lat działalności Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego (1956-2006), Gdańsk 2006
- Uniwersytet Gdański 1970-2010, red. A. Paner, A. Kłonczyński, Gdańsk 2010
Ikonografia:
- Źródło: Instytut Kaszubski
